การจัดการความรู้ Knowledge Management คณะศิลปะและการออกแบบ มหาวิทยาลัยรังสิต

การเขียนโครงการ ง่ายจัง ประถมก็ทำได้

โค้ดมาจาก..http://www.thaigoodview.com/library/studentshow/st2545/5-5/no04/project.html


1.ชื่อโครงการ ต้องเป็นชื่อที่เหมาะสม ชัดเจน ดึงดูดความสนใจ และเฉพาะเจาะจงว่าจะทำอะไร
2.หลักการและเหตุผล เป็นการแสดงถึงปัญหาความจำเป็น ผู้เขียนโครงการต้องพยายามหาเหตุผลต่างๆเพื่อแสดงให้
ผู้พิจารณาโครงการเห็นความจำเป็น และความสำคัญของโครงการ เพื่อที่จะสนับสนุนต่อไป
3.วัตถุประสงค์/เป้าหมาย เป็นการแสดงถึงความต้องการที่จะกระทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งการเขียนวัตถุประสงค์ต้องเขียนให้
ตรงกับปัญหาว่าระบุไว้เพื่อแสดงให้เห็นถึงจุดมุ่งหมายที่จะแก้ปัญหานั้นๆและต้องกำหนดวัตถุประสงค์ในสิ่งที่เป็นไปได้ สามารถวัดได้
4.วิธีดำเนินการ แสดงขั้นตอนภารกิจที่จะต้องทำให้การดำเนินงานตามโครงการและระยะเวลาในการปฏิบัติแต่ละขั้นตอน
เพื่อเป็นแนวทางในการพิจารณาความเป็นไปได้ของโครงการ
5.ระยะเวลาและสถานที่ดำเนินการ เป็นการระบุเวลาที่เริ่มต้นและสิ้นสุดโครงการและสถานที่ที่จะทำโครงการ
เพื่อสะดวกในการพิจารณาและติดตามผลของโครงการ
6.งบประมาณ แสดงยอดรวมงบประมาณทั้งหมดที่ใช้ในการดำเนินโครงการแหล่งที่มาและแยกรายละเอียดค่าใช้จ่ายที่ชัดเจน
ว่าเป็นค่าใช้จ่ายอะไรบ้าง
7.ผู้รับผิดชอบโครงการ ต้องระบุชื่อผู้ที่ทำโครงการ
8.ผลที่คาดว่าจะได้รับ เป็นการระบุประโยชน์ที่คิดว่าจะได้จากความสำเร็จเมื่อสิ้นสุดโครงการ เป็นการระบุว่าใครจะได้
รับผลประโยชน์และผลกระทบหรือมีการเปลี่ยนแปลงในเรื่องอะไรทั้งเชิงคุณภาพและปริมาณและต้องสอดคล้องกับวัตถุประสงค์

9.การประเมินผลโครงการ เป็นการระบุว่าหากได้มีการดำเนินโครงการแล้ว จะมีการติดตามดูผลได้อย่างไร เมื่อใด

การเขียนโครงงานประเภททดลอง

๑๐.๑ ให้นักเรียนอ่านข้อความต่อไปนี้ แล้วพิจารณาเลือกปัญหาหรือ ข้อสงสัยที่คิดว่าเป็นสาเหตุที่ทำให้การอ่านออกเสียงควบกล้ำ
ร ล ไม่ชัดโดยเขียนเครื่องหมาย หน้าข้อที่เลือก

"ในห้องเรียนหนึ่งมีนักเรียนทั้งหมด ๔๕ คน หัวหน้าห้องได้รับมอบหมายจากครูประจำชั้นให้สังเกตการออกเสียงควบกล้ำ ร ล
ของเพื่อนทุกคนในห้อง หัวหน้าห้องสังเกตพบว่า เมื่อครูให้อ่านหนังสือในชั้นเรียนจะ ออกเสียงควบกล้ำ ร ล ได้ชัดเจนแต่เมื่ออ่าน
ออกเสียงในกลุ่มย่อยกลับไม่มีควบกล้ำ ร ล"

จากข้อความดังกล่าวหัวหน้าห้องได้ตั้งปัญหาไว้ดังนี้

…………๑. ครูมีผลต่อการออกเสียงควบกล้ำ ร ล หรือไม่

…………๒. การอ่านหน้าชั้นเรียนมีผลต่อการอ่านออกเสียงควบกล้ำ ร ล หรือไม่

…………๓. จำนวนข้อความที่ให้อ่านมีผลต่อการอ่านออกเสียงควบกล้ำ ร ล หรือไม่

…………๔. เพื่อนมีผลต่อการอ่านออกเสียง ร ล หรือไม่

…………๕. ระยะเวลาที่อ่านมีผลต่อการอ่านออกเสียงควบกล้ำ ร ล หรือไม่

แวะตรงนี้ก่อนนะ!!

เมื่อนักเรียนเลือกปัญหาหรือข้อสงสัยที่หัวหน้าห้องตั้งไว้แล้วให้นักเรียนศึกษาเอกสารอ่านประกอบก่อนจึงทำแบบฝึกข้อ ๑๐.๒

การตั้งสมมติฐาน

สมมติฐาน คือ แนวทางหรือคำตอบที่อาจเป็นไปได้ของปัญหา

การตั้งสมมติฐาน หมายถึง การคาดคะเนหรือเดาคำตอบของปัญหาอย่างมีหลักการและเหตุผล

หรือข้อความที่แสดงความสัมพันธ์ระหว่างตัวแปรต่างๆ

ตัวอย่าง

ปัญหา "ครอบครัวมีผลต่อการอ่านออกเสียงควบกล้ำ ร ล หรือไม่"

สมมติฐาน คาดว่าครอบครัวที่พูดภาษาไทยภาษาเดียวอ่านออกเสียงควบกล้ำ ร ล ได้ดีกว่า
ครอบครัวที่พูดภาษาไทยกับภาษาจีน

นักเรียนสามารถฝึกเรื่องการตั้งสมมติฐานได้ในแบบฝึกชุดที่ ๕

การกำหนดและควบคุมตัวแปร

ตัวแปรต้น หมายถึง สิ่งที่เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดผลต่าง ๆ หรือสิ่งที่เราต้องการทดลองว่าเป็น
สาเหตุที่ทำให้เกิดผลนั้นจริงหรือไม่

ตัวแปรตาม หมายถึง สิ่งที่เป็นผลเนื่องมาจากตัวแปรต้น เมื่อตัวแปรต้นหรือสิ่งที่เป็นสาเหตุ
เปลี่ยน ไป ตัวแปรตามหรือสิ่งที่เป็นผลจะเปลี่ยนตามไปด้วย

ตัวแปรควบคุม หมายถึง สิ่งอื่น ๆ นอกจากตัวแปรต้นที่จะทำให้ผลการทดลองคลาดเคลื่อน
ถ้าหากไม่มีการควบคุมให้เหมือนกัน

ตัวอย่างการกำหนดตัวแปร (จากปัญหาและสมมติฐานข้างต้น)

ตัวแปรต้น ได้แก่ ครอบครัวที่พูดภาษาไทยภาษาเดียว กับ ครอบครัวที่พูดภาษไทยกับภาษาจีน

ตัวแปรตาม ได้แก่ การอ่านออกเสียงควบกล้ำ ร ล

ตัวแปรควบคุม ได้แก่ สถานที่อ่าน ระยะเวลาที่อ่าน ข้อความที่อ่าน บรรยากาศ และ

สภาพแวดล้อมขณะที่อ่าน

๑๐.๒ ให้นักเรียนเลือกปัญหาหรือข้อสงสัยจากข้อ ๑๐.๑ มาฝึกเขียนดังนี้

จากปัญหา : .........................................................................................................................................................................

สมมติฐาน คือ .....................................................................................................................................................................

ตัวแปรต้น ได้แก่ ..................................................................................................................................................................

ตัวแปรตาม ได้แก่ ................................................................................................................................................................

ตัวแปรควบคุม ได้แก่ ............................................................................................................................................................

๑๐.๓ ให้นักเรียนเขียนวิธีการดำเนินทดลองเป็นข้อ ๆ แล้วส่งให้ครูตรวจพิจารณา

...........................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

๑๐.๔ ให้นักเรียนเขียนโครงงานประเภททดลองตามหัวข้อดังนี้

ชื่อโครงงาน .........................................................................................................................................................................

ความเป็นมา / ความสำคัญของโครงงาน ................................................................................................................................

วัตถุประสงค์ ........................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

ตัวแปรที่ศึกษา ......................................................................................................................................................................

- ตัวแปรต้น ได้แก่ ..............................................................................................................................................................

- ตัวแปรตาม ได้แก่ ...........................................................................................................................................................

- ตัวแปรควบคุม ได้แก่ ........................................................................................................................................................

สมมติฐานในการค้นคว้า .......................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................

ขอบเขตของการศึกษาค้นคว้า ................................................................................................................................................

แหล่งข้อมูล ..........................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................

นิยามศัพท์ ...........................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................

ขั้นตอนการดำเนินงาน ..........................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................

ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ ...................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................

งบประมาณ ..........................................................................................................................................................................

ผู้รับผิดชอบโครงงาน ............................................................................................................................................................

อาจารย์ที่ปรึกษาโครงงาน .....................................................................................................................................................

๑๐.๕ นักเรียนดำเนินการทดลองตามที่วางแผน แล้วสรุปผลการทดลองเปรียบเทียบกับสมมติฐาน

.............................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................

ตัวแปรมีหลายประเภทดังนี้
ก. ตัวแปรอิสระ (Independent Variables) มีชื่อเรียกอีกหลายชื่อ เช่น ตัวแปรต้น ตัวแปรจัดกระทำ ตัวแปรเร้า เป็นต้น
การที่ใช้ชื่อว่าตัวแปรจัดกระทำ (Manipulated or Treatment Variable) เป็นการเรียกในกรณีวิจัยการทดลองทั้งนี้เนื่องจากการวิจัยทดลองเป็นตัวแปรที่ผู้วิจัยจัดสภาพให้เกิดระดับหรือความเข้มข้น หรือประเภทแตกต่างกัน เช่น ถ้าตัวแปรอิสระเป็นอุณหภูมิ ผู้วิจัยจะจัดให้มีอุณหภูมิในการทดลองแตกต่างกัน เช่น ให้กลุ่มหนึ่งอยู่ในสภาพแวดล้อมที่มีอุณหภูมิ 20oC อีกกลุ่มอยู่ ในสภาพแวดล้อมที่มีอุณหภูมิ 30oC เป็นต้น ด้วยเหตุดังกล่าวจึงเรียกว่าเป็นตัวแปรจัดกระทำ
ที่เรียกว่าตัวแปรป้อน (Input Variable) เป็นการเรียกในการวิจัยเชิงทดลอง ทั้งนี้เนื่องจากเป็นตัวแปรที่ใส่ในการทดลอง

ข. ตัวแปรตาม (Dependent Variable) มีชื่อเรียกอีกย่างว่าตัวแปรผล คำว่า ตาม (Dependent) หมายถึง ขึ้นอยู่กับ หรือแปรผันไปตาม ตัวแปรอิสระ กล่าวคือค่าของตัวแปรนี้จะแตกต่างกันไปตามประเภท ระดับ หรือความเข้มของตัวแปรอิสระ
ที่เรียกว่าตัวแปรผล (Output Variable) เนื่องจากเชื่อว่าเป็นตัวแปรที่ได้รับผล หรือเป็นผลจากอิทธิพล ของตัวแปรอิสระ เช่น การสอน (ตัวแปรอิสระ) เป็นสาเหตุหรือมีอิทธิพลทำให้เกิดการเรียนรู้ (ตัวแปรผล) เป็นต้น
ตัวแปรอิสระ คือวิธีสอน ซึ่งมี 2 วิธี คือ
1.วิธีสอนแบบกระบวนการกลุ่มสัมพันธ์
2.วิธีสอนแบบบรรยาย
ตัวแปรตาม มี 2 ตัว คือ
1.ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวิชาสังคมศึกษา
2.ความมีวินัยแห่งตน
ค. ตัวแปรสอดแทรกหรือตัวแปรแทรกซ้อน (Intervening Variable) เป็นตัวแปรที่เกิดขึ้นระหว่างการทดลอง เช่น ขณะที่การทดลองกลุ่มตัวอย่างเกิดความเหนื่อยล้าหรือเกิดความวิตกกังวล มีแรงจูงใจสูงหรือต่ำเป็นต้น นอกจากความเหนื่อยล้า ความวิตกกังวล แรงจูงใจ และยังมีตัวแปรชนิดนี้อีกหลายตัว เช่น ความรับรู้ ความต้องการ ความรู้สึก เป็นต้น
ง. ตัวแปรเกินหรือตัวแปรภายนอก (Extraneous Variable) คือตัวแปรที่ผู้วิจัยไม่ได้มุ่งศึกษาผลของตัวแปรนั้นและได้ควบคุม แต่อาจมีอิทธิพลต่อตัวแปรตามทำให้ข้อสรุปขาดความเที่ยงตรง ตัวอย่าง การทดลอง เพื่อเปรียบเทียบวิธีการสอน 2 วิธี ว่าใดจะช่วยให้ผู้เรียนมีสัมฤทธิ์ทางเรียนของผู้เรียน ได้แก่ ระดับสติปัญญาของผู้เรียน ฯลฯ ดังนั้นทางเลือกกลุ่มตัวอย่างโดยเลือกเอาห้องเรียนที่โรงเรียนจัดไว้ โดยไม่ได้ใช้วิธีจัดแบบสุ่ม ห้องเรียนแต่ละห้องมักมีนักเรียนที่มีระดับสติปัญญาแตกต่างกัน อนึ่งยังมีตัวแปรอื่น ๆ อีก เช่น สถานะภาพทางเศรษฐกิจและทางสังคม ความสามารถทางการเรียนของผู้เรียน เป็นต้น

จ. ตัวแปร Organismic หรือ Attribute Variable คือ ตัวแปรที่ไม่สามารถเปลี่ยนแปลง เช่น เพศ อายุ เชื้อชาติ เป็นต้น

ผู้วิจัยสามารถควบคุมตัวแปรเกินได้ เช่น ใช้วิธีสุ่มตัวอย่าง วิธีจับคู่ ตัวอย่าง (Matching) ฯลฯ
http://researchers.in.th/blog/cafe/264

การวางแผนการวิจัย (The research plan)
หลังจากที่ได้ศึกษาเอกสารที่เกี่ยวข้อง และกำหนดสมมุติฐานการวิจัยแล้ว ขั้นตอนต่อไป คือ การวางแผนการวิจัย (research plan ) การวางแผนวิจัยจะช่วยทำให้ผู้วิจัยได้รู้รายละเอียด และขั้นตอนต่าง ๆ ในการวิจัย การวางแผนวิจัยมี 3 ส่วน (Johnson and christensen, 2000: 52 - 55) คือ
บทนำ (Introduction) ประกอบด้วย
1. เหตุผลในการศึกษา (The reason for conducting the study)
2. วิธีการวิจัยที่เหมาะสม และเป็นส่วนขยายของการวิจัยก่อนหน้านี้ (How the study fits in with and is an extension of prior research)
3. จุดมุ่งหมายของการศึกษา (The purpose of the study
4. สมมุติฐานการวิจัย (The hypothesis of the study)
วิธีการ (Method ) ประกอบด้วย
1. ผู้มีส่วนร่วมในการวิจัย (Research Participants) เช่น กลุ่มตัวอย่าง
2. เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย (Apparatus / instruments) เครื่องมือที่ใช้แยกเป็น 2 ส่วน คือ เครื่องมือที่ใช้ที่เป็นเอกสาร เช่น แบบทดสอบเชาวน์ปัญญา แบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน แบบวัดเจตคติ เป็นต้น เครื่องมืออีกชนิดหนึ่ง คือ อุปกรณ์ต่างๆ เช่น เครื่องคอมพิวเตอร์ เป็นต้น โดยสิ่งเหล่านี้ต้องอธิบายถึงความจำเป็นและประสิทธิภาพของเครื่องมือต่าง ๆ ด้วย
3. การดำเนินการวิจัย (Procedure) เป็นส่วนที่อธิบายแบบแผนการวิจัย และการนำไปใช้ด้วย รวมทั้งวิธีการดำเนินการต่าง ๆ เช่น การทดลอง การเก็บข้อมูล เป็นต้น
4. การวิเคราะห์ข้อมูล (Data analysis) เป็นส่วนที่ต้องอธิบายถึง การนำข้อมูลมาวิเคราะห์ ตามจุดมุ่งหมายหรือสมมุติฐานการวิจัยที่ได้กำหนดไว้ มีการแปลผล และสรุปผลการวิจัยนอกจากนี้ ชาร์ลส์ (Charles, 1998 : 115 - 138) ได้เสนอแนวทางการวางแผนการวิจัยทางการศึกษา มี 7 ประการ คือ
1. หัวข้อวิจัย ปัญหา และสมมุติฐาน (State topic, problem and hypothesis)
2. ข้อแนะนำการค้นหาเอกสารที่เกี่ยวข้อง (Outline the library search for related information)
3. ข้อมูล และแหล่งข้อมูลที่หาได้ (Identify needed data and their probable sources)
4. ขั้นตอนของการศึกษา (List steps to be carried out in the study)
5. การดำเนินการ และเครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล (Specify procedure and tools for collecting data)
6. แนวทางการวิเคราะห์ และแปลผลข้อมูลที่ดีที่สุด (Foresee how data can best be analyzed and interpreted)
7. แนวทางการรายงานผลการวิจัยที่เหมาะสม (Anticipate the appropriate report format for your research)
สำหรับ เกย์ (Gay, 1996 อ้างใน Charles, 1998 : 116)กล่าวว่า การวางแผนการวิจัยมีส่วนประกอบ 5 ส่วน คือ
1. บทนำ (Introduction) ได้แก่ ปัญหาวิจัยเอกสารที่เกี่ยวข้อง และสมมุติฐาน
2. วิธีการ (Method) ได้แก่ กลุ่มตัวอย่าง เครื่องมือที่ใช้ แบบแผนการวิจัย และวิธีดำเนินการ
3. การวิเคราะห์ข้อมูล (Data analysis)
4. ปฏิทินปฏิบัติงาน (Time schedule)
5. งบประมาณ (Budjet)
นอกจากนี้เวียร์สมา (Wiersma, 1991 อ้างใน Charles, 1998 : 116) ได้ให้ข้อเสนอแนะการวางแผนการวิจัยทั้งการวิจัยเชิงคุณภาพ (qualitative research) และการวิจัยเชิงปริมาณ (quantitative research) ดังนี้
การวางแผนการวิจัยเชิงคุณภาพ ประกอบด้วย
1. แบบแผนการวิจัย (Working design) โดยระบุกลุ่มตัวอย่างที่มีส่วนร่วม และตัวแปรที่เป็นไปได้
2. สมมุติฐานการวิจัย (Working hypothesis) เป็นการคาดคะเนผลการวิจัย
3. การเก็บข้อมูล (Procedures of data collection) เช่น การสัมภาษณ์ การสังเกต เอกสารที่ศึกษา เป็นต้น
4. การวิเคราะห์ข้อมูล และการแปลผล (Procedures of data analysis and interpretation) รวมทั้งการสรุปรวบรวม และ อธิบายข้อมูลส่วนการวิจัยเชิงปริมาณนั้น เวียร์สมา ได้กล่าวว่าจุดมุ่งหมายของการวิจัยเชิงปริมาณ คือ การควบคุมหรืออธิบายความแปรปรวน โดยให้ข้อแนะนำว่านอกจากจะต้องอธิบายถึงกลุ่มตัวอย่าง สมมุติฐานและการเก็บข้อมูลและการแปลผลแล้ว ยังต้องควบคุมความแปรปรวนที่จะเกิดจากการวิจัย โดยวิธีการต่อไปนี้
1. การสุ่ม (Randomization) ซึ่งจะทำให้ตัวแปรมีความกระจายในทุกกลุ่ม
2. การทำให้ตัวแปรคงที่ (Holding factors constant) จะช่วยทำให้ลดผลของตัวแปร ที่ไม่เกี่ยวข้องซึ่งมีผลต่อตัวแปรตาม
3. การปรับค่าด้วยสถิติ (Making adjustments statistically) เป็นการปรับตัวแปรแทรกซ้อน เช่น เชาวน์ปัญญา
จากที่กล่าวมาแล้ว สรุปได้ว่า การวางแผนการวิจัยประกอบด้วย
ส่วนที่ 1 คือ ส่วนนำ เป็นการแสดงถึงความเป็นมาและความสำคัญของการวิจัย จุดมุ่งหมาย เอกสารที่เกี่ยวข้อง
ส่วนที่ 2 เป็นส่วนดำเนินการ กล่าวถึงกลุ่มตัวอย่าง เครื่องมือที่ใช้ แบบแผนการวิจัย วิธีการเก็บรวมรวมข้อมูล และวิธีการวิเคราะห์
ส่วนที่ 3 เป็นการกำหนดปฏิทินปฏิบัติงาน และ งบประมาณในการวิจัย


ความสำคัญของการวิจัยทางการศึกษา
วิธีการแสวงหาความรู้นั้น สามารถหาได้จากแหล่งต่าง ๆ เช่น ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ อ่านจากเอกสาร ตำรา บทความต่าง ๆ สังเกตจากเพื่อนร่วมงาน แต่มีข้อจำกัดบางประการว่า คำตอบที่ได้อาจจะไม่ถูกต้อง หรือเชื่อถือได้เสมอไป แต่การวิจัยเป็นการค้นหาความรู้ ความจริง ที่ใช้วิธีการที่เชื่อถือได้ มีระบบและมีขั้นตอน ในการดำเนินงาน คือ ใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ จึงทำให้การวิจัยมีคุณค่าและมีความสำคัญ อย่างยิ่ง เพราะได้ข้อมูลที่ถูกต้องและเชื่อถือได้ ทำให้โลกเจริญก้าวหน้าอย่างต่อเนื่อง การวิจัย ทางการศึกษามีความสำคัญ ดังนี้
1. ความสำคัญต่อผู้เรียน การวิจัยจะช่วยให้ครูได้รู้ความจริงเกี่ยวกับการเรียนรู้ หรือ พฤติกรรมของผู้เรียน เพื่อหาทางแก้ปัญหา ส่งเสริม และพัฒนาการเรียน และพฤติกรรมของ ผู้เรียนให้ดีขึ้น
2. ความสำคัญต่อผู้สอน การวิจัยจะช่วยให้ผู้สอน ทราบผลการจัดการเรียนการสอน หาแนวทางแก้ปัญหา พัฒนาการเรียนการสอน และกิจกรรมต่าง ๆให้มีคุณภาพ และ ประสิทธิภาพ ตลอดจนการนำ ผลงานวิจัยเสนอเป็นผลการวิจัยทางวิชาการ เพื่อความก้าวหน้าในวิชาชีพด้วย
3. ความสำคัญต่อสถานศึกษา ในปัจจุบันสถานศึกษาทุกระดับชั้นไม่ว่าจะเป็นระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน หรือระดับอุดมศึกษา ต้องทำการประกันคุณภาพการศึกษา เพื่อสร้างความมั่นใจ ให้กับผู้เรียน ผู้ปกครอง และสังคมถึงคุณภาพการจัดการศึกษาของสถานศึกษานั้น ๆ การวิจัยจึงมีความจำเป็น และความสำคัญเป็นอย่างยิ่ง เพราะผลงานวิจัยจะนำมาใช้ในการแก้ปัญหา และ พัฒนา การจัดการเรียนการสอน การบริหารงาน และ อื่น ๆ ช่วยให้โรงเรียนมีคุณภาพ เป็นที่ยอมรับของคนทั่วไป
4. ความสำคัญต่อวิชาชีพทางการศึกษา การวิจัยต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการการวิจัยแบบมีส่วนร่วม ฯลฯ ผลของการวิจัยจะช่วยทำให้ครูผู้สอนนำไปพัฒนางานการเรียนการสอนของตนเอง ในปัจจุบันนี้ได้ส่งเสริม
ให้ครูทำการวิจัยในชั้นเรียน เพราะนอกจากจะช่วยขยายองค์ความรู้ (body of knowledge) เทคนิคการสอน และ นวัตกรรมด้านการเรียนการสอนแล้ว ยังช่วยให้ผู้สอนนั้น การพัฒนาการทำงานของตนเองให้มีมาตรฐานยิ่งขึ้น
5. ความสำคัญต่อหน่วยงานที่รับผิดชอบ เพราะจะทำให้หน่วยงานที่รับผิดชอบ เช่น กระทรวง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา เป็นต้น ได้ใช้ผลการวิจัยมาช่วยในการวางแผนการจัด การศึกษา ทันต่อการเปลี่ยนแปลงของโลกยุคไร้พรมแดน
6. ความสำคัญต่อประเทศ เป็นที่ยอมรับกันแล้วว่ามนุษย์เป็นทรัพยากรที่มีคุณค่ามากที่สุดของประเทศ การศึกษาเป็นวิธีการที่ดีวิธีหนึ่ง ในการพัฒนามนุษย์ ให้มีคุณภาพ ดังนั้น การวิจัยทางการศึกษา จึงมีความสำคัญต่อประเทศเป็นอย่างมาก เพราะจะเป็นข้อมูลพื้นฐาน ในการพัฒนา ปฏิรูปการศึกษาของคนประเทศ ให้เป็นคนเก่ง คนดี อยู่ในสังคมอย่างมีความสุข และสามารถแข่งขันกับนานาประเทศได้
จากที่กล่าวมาแล้วนั้นสรุปได้ว่า การวิจัยทางการศึกษามีความสำคัญต่อผู้เรียน ผู้สอน สถานศึกษา วิชาชีพการศึกษา หน่วยงานที่รับผิดชอบ และ ประเทศชาติ เพราะจะช่วยพัฒนางานการศึกษา เช่น การปฏิรูปการศึกษา การพัฒนาเทคนิควิธีสอนโดยยึดผู้เรียนเป็นสำคัญ



การวิจัยเชิงพรรณา หรือเชิงบรรยาย (Descriptive Research)
การวิจัยเชิงบรรยาย เป็นการวิจัยที่มุ่งศึกษาข้อเท็จจริง เกี่ยวกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น เพื่อให้ทราบว่าสิ่งต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นนั้นมีความสัมพันธ์กันอย่างไร ในการวิจัยประเภทนี้มีตั้งแต่การสำรวจว่า มีตัวแปรอะไรบ้าง สัมพันธ์อย่างไร ไปจนถึงการหาความสัมพันธ์เชิงเหตุผลของตัวแปร

ลักษณะสำคัญของการวิจัยเชิงบรรยาย

การวิจัยเชิงบรรยายเป็นการหาเงื่อนไข และความสำคัญที่เกิดขึ้นในการปฎิบัติความเชื่อ ความคิดเห็นทัศนคติ ผลที่มองเห็นตลอดจนแนวโน้ม เพื่อจุดประสงค์ที่จะบรรยาย และแปลความถึงลักษณะ ระดับของเงื่อนไข ความสัมพันธ์ การวิจัยชนิดนี้ต้องมีการสำรวจ สืบค้น เกี่ยวกับตัวแปร และมาหาความสัมพันธ์เชิงเหตุผล มิใช่เพียงแต่นำข้อมูลมารวบรวมนำเสนอเท่านั้น ต้องมีพรรณนา หรือบรรยายนี้ ผู้วิจัยจะต้องศึกษาสิ่งต่าง ๆ หรือปรากฎการณ์ต่าง ๆ โดยมิได้แตะต้อง หรือควบคุมตัวแปร และสภาพแวดล้อมเลย โดยอาศัยการสังเกต บันทึก รวบรวม และวิเคราะห์ จากนั้นจึงสรุปให้เป็นผลการวิจัย ในศิลปกรรมศาสตร์นั้น ใช้วิธีการนี้ในงานวิจัยมาก ดังนั้น ความมุ่งหมายของการวิจัยเชิงบรรยายรายดังต่อไปนี้
1. เพื่อรวบรวมข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับสถานการณ์ที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน ว่ามีข้อเท็จจริงอย่างไร
2. เพื่อนำข้อมูลไปตีความอธิบาย ประเมินผล และเปรียบเทียบ
3. เพื่อหาแนวโน้มของเหตุการณ์ในปัจจุบัน
4. เพื่อสร้างเกณฑ์มาตรฐานของสิ่งที่ได้ศึกษา เพื่อใช้เป็นมาตรฐานในการเปรียบเทียบ และเป็นแนวทางในการแสวงหาความรู้ต่อไป
5. เพื่อทราบหลักเหตุผล และการปฎิบัติ ตลอดจนปัญหาในปัจจุบัน เพื่อปรับปรุง

ข้อมูลของการวิจัยเชิงบรรยาย แบ่งออกเป็น 2 ชนิดใหญ่ ๆ คือ
1. ข้อมูลปริมาณ (Quantitative Data) คือ ข้อมูลที่เป็นตัวเลข หรือใช้สถิติ
2. ข้อมูลเชิงคุณภาพ (Qualitative Data) คือ ข้อมูลที่ไม่ใช้ตัวเลข หรือสถิติเป็นข้อมูลที่ได้จากการสังเกตการสัมภาษณ์ การค้นคว้าเอกสาร แต่ข้อมูลประเภทนี้มักขาดความเที่ยงตรง ดังนั้นผู้วิจัยจะต้องมีความละเอียด ในการอธิบายขั้นตอนของการเก็บข้อมูล และการวิเคราะห์อย่างมาก โดยใช้เหตุผล อีกทั้งยังจะต้องเลือกกลุ่มตัวอย่างโดยวิธีที่เหมาะสม และจะต้องใช้กลุ่มตัวอย่าง ขนาดเหมาะสม เพื่อใช้เป็นตัวแทนได้ดีที่สุด เพื่อให้ผลวิจัยที่มีความเชื่อถือได้มากที่สุด

ชนิดของการวิจัยเชิงบรรยาย แบ่งออกได้เป็น 3 ชนิดใหญ่ ๆ คือ
1. การวิจัยเชิงสำรวจ (Survey Studies)
2. การวิจัยเชิงความสัมพันธ์ (Interrelationship Studies)
3. การวิจัยเชิงพัฒนา (Developmental Studies)

1. การวิจัยเชิงสำรวจ เป็นการศึกษาถึงลักษณะสภาพความเป็นอยู่ หรือปรากฎ การณ์หนึ่ง เพื่อให้ทราบข้อเท็จจริง เพื่อการวางแผน และปรับปรุงให้ดีขึ้น แบ่งออกได้เป็นสำรวจชุมชน สำรวจสภาพการปกครอง สำรวจทางภูมิศาสตร์ และเศรษฐกิจพื้นฐาน สำรวจทางวัฒนธรรม ประเพณี และศิลปะ สำรวจประชากร สำรวจประชามติ และวิเคราะห์งาน (Job Analysis) วิเคราะห์เอกสาร (Documentary Anaiysis)
2. การวิจัยเชิงความสัมพันธ์ เป็นการวิจัยที่มุ่งศึกษาความสัมพันธ์ ของตัวแปรของปรากฎการณ์ และพฤติกรรมต่าง ๆ แบ่งออกไปด้เป็น
2.1 กรณีศึกษา (Case Study) เป็นการศึกษาอย่างละเอียดลึกซึ้งเกี่ยวกับเรื่องหนึ่งเรื่องใดโดยเฉพาะ เพื่อต้องการทราบรายละเอียดของทุกแง่มุมในเรื่องที่ต้องการศึกษานั้น ๆ เป็นการศึกษาเฉพาะกรณี มิได้มุ่งในเรื่องปริมาณ เป็นการศึกษาเพื่อทราบรายละเอียดเบื้องต้นเกี่ยวกับเรื่องนั้น ๆ
2.2 ศึกษาเปรียบเทียบผลเพื่อสืบหาเหตุ (Cusual Comparative Studies) เป็นการศึกษาถึงความสัมพันธ์ของตัวแปรของปรากฎการณ์ต่าง ๆ โดยการสังเกตุผลของปรากฎการณ์ที่เกิดขึ้นนั้นเป็นอย่างไร แล้วย้อนกลับไปดูว่า ผลที่เกิดจะมีความสัมพันธ์กับตัวแปรที่เป็นเหตุอะไรได้บ้าง การวิจัยลักษณะนี้ผู้วิจัยไม่สามารถควบคุมตัวแปรที่ไม่ต้องการศึกษาได้ หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า Expost Facto Research
2.3 ศึกษาเชิงสหสัมพันธ์ (Correlation Studies) เป็นการศึกษาถึงความสัมพันธ์ของตัวแปร 2 ตัวขึ้นไป เพื่อดูว่าตัวแปรเหล่านั้นมีการผันแปรคล้อยตามกัน หรือผันแปรตรงกันข้ามกัน คือ ศึกษาสหสัมพันธ์นั้นเอง ส่วนใหญ่จะใช้สถิติเข้ามาช่วยในการวิจัยประเภทนี้
2.4 ศึกษาเปรียบเทียบระหว่างวัฒนธรรม (Cross Cultural Studies) เป็นการศึกษาเปรียบเทียบปรากฎการณ์ทางวัฒนธรรมที่แตกต่างกัน เพื่อประโยชน์ในการนำสิ่งนั้น ๆ ไปใช้ให้เหมาะสมกับสภาพการณ์ในแต่ละวัฒนธรรม การวิจัยประเภทนี้ต้องการข้อมูลจากการศึกษาจากหลายลักษณะ โดยการสำรวจศึกษาทางกรณี การสังเกต แล้วจึงมาสรุปผลว่าสามารถสืบอ้างไปสู่กลุ่มที่มีวัฒนธรรมอื่น ๆ ได้หรือไม่ หรือใช้ได้เฉพาะกลุ่มเท่านั้น

3. การวิจัยเชิงพัฒนาการ เป็นการวิจัยที่ดูความก้าวหน้าของสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ในช่วงของสภาพที่เกิดขึ้น ความสัมพันธ์ของปรากฎการณ์ และการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในระหว่างช่วงเวลา เช่น การศึกษาความเจริญงอกงามความก้าวหน้าต่าง ๆ หรือการศึกษากลุ่มเป็นระยะเวลายาว (Longitudinal Studies) และการศึกษาแนวโน้ม (Trend Studies) ซึ่งเป็นการศึกษาถึงรูปแบบ และทิศทางของความเปลี่ยนแปลง เพื่อการพยากรณ์ว่าอะไรจะเกิดขึ้นในอนาคต โดยอาศัยการศึกษาจากสถานการณ์ต่าง ๆ เช่น ช่วงต่อเนื่องกัน แบบ Longitudinal Study มีการนำข้อมูลมาเปรียบเทียบกัน ทำให้ทราบอัตรา และทิศทางการเปลี่ยนแปลง แล้วจึงพยากรณ์สภาพ หรือเหตุการณ์ที่น่าจะเกิดขึ้นในอนาคต



การวิจัยเชิงประวัติศาสตร์ (Historical Research)
การวิจัยประเภทนี้ประยุกต์มาจากวิธีการทางวิทยาศาสตร์เพื่อศึกษาข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้นในอดีต ซึ่งจะนำไปสู่ผลสรุป และความเข้าใจในเหตุการณ์ต่าง ๆ เพื่อการพยากรณ์ในอนาคต

ลักษณะสำคัญของการวิจัยเชิงประวัติศาสตร์
1. เป็นข้อมูลที่เกิดขึ้นในอดีต ผู้วิจัยไม่สามารถควบคุมได้
2. เป็นการตรวจสอบข้อมูลที่มีอยู่
3. เป็นข้อมูลที่มาจากแหล่งปฐมภูมิ
4. ใช้การวิเคราะห์ด้วยการวิจารณ์ข้อมูล ทั้งการวิจารณ์ภายใน และภายนอก
ข้อมูลของการวิจัยเชิงประวัติศาสตร์ สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ลักษณะ คือ
1. ข้อมูลที่จำแนกตามแหล่ง ซึ่งประกอบไปด้วย
- ข้อมูลปฐมภูมิ (Primary Source) ได้แก่เรื่องราวที่ได้จากต้นตอจริง ๆ ได้แก่เอกสารที่ผู้อยู่ในเหตุการณ์เขียนขึ้นตามความจริง หรือจากซากวัตถุโบราณ (Remains of Relies) หรือ จากการบอกเล่าเรื่องราวของผู้อยู่ในเหตุการณ์ (Oral History)
- ข้อมูลทุติยภูมิ (Secondary Source) ได้แก่ เรื่องราวต่าง ๆ ที่ได้ถูกรวบรวมขึ้นโดยที่ผู้รวบรวมไม่ได้อยู่ในเหตุการณ์จริง แต่ได้รับการบอกเล่าจากผู้สังเกตการณ์ในเหตุการณ์นั้น ๆ อีกทอดหนึ่ง หรือ รวบรวมจากแหล่งทุติยภูมิอื่น ๆ เช่น ตำรา บทความ เอกสาร รูปภาพ (History Test Bodies) หรือบรรณานุกรม
2. ลักษณะของข้อมูลแบ่งออกเป็น 2 ชนิดใหญ่ ๆ คือ
2.1 บันทึก (Records) หมายถึง เอกสารที่บันทึกด้วยการเขียนพิมพ์ วาด หรือ เทคนิคอย่างอื่น เช่น บันทึกทางราชการ (Official Record) บันทึกส่วนตัว (Personal Records) ประเพณีที่เล่าต่อ (Oral Traditions หรือ Wise Talk) รูปภาพ (Pictorial Records) สิ่งพิมพ์ (Published Materials) เครื่องบันทึก (Mechanical Records)
2.2 ซาก (Remains) เช่น วัตถุโบราณ ซากปรักหักพัง สิ่งของที่เป็นสิ่งพิมพ์ ประกาศ สัญญา หรือ วัสดุที่เขียนขึ้นด้วยมือ เช่น ลายแทง
ในการวิจัยเชิงประวัติศาสตร์นั้น มีวิธีการวิจัยแบ่งออกได้เป็น 3 ชนิด คือ
1. การศึกษารายกรณี เป็นการศึกษาเพื่อค้นหาความจริงเฉพาะเรื่อง
2. การศึกษาพัฒนาการ เป็นการศึกษาเพื่อดูความก้าวหน้าของการเปลี่ยนแปลง
3. การศึกษาความเปลี่ยนแปลง เป็นการศึกษาที่คล้ายกับแบบที่ 2 แต่ต้องเปรียบเทียบ 2 เหตุการณ์

ปัญหาในการทำวิจัยเชิงประวัติศาสตร์
1. การกำหนดปัญหาในงานวิจัย บางครั้งไม่ชัดเจน และแน่นอน ทำให้เกิดปัญหาในการค้นคว้า
2. การใช้หลักเหตุผล ต้องคำนึงถึงข้อเท็จจริง โดยอาศัยข้อมูลเป็นส่วนใหญ่ แล้วจึงมาย่อย และวิเคราะห์ ถ้าข้อมูลมาจากแหล่งทุติยภูมิเป็นส่วนใหญ่ ทำให้คลาดเคลื่อนได้
3. การรวบรวมข้อมูล และการแปลความ อาจแปลความด้วยความเข้าใจของตนเอง โดยไม่คำนึงถึงการค้นคว้าหาข้อมูลที่แท้จริง หรืออาจหาข้อมูลเพิ่มไม่ได้ทำให้ความสมบูรณ์ของงานวิจัยน้อยลง
4. ผู้วิจัยต้องมีความพยายามสูง เพราะต้องรวบรวมข้อมูลจากแหล่งต่าง ๆ และจะต้องรู้เรื่องราวต่าง ๆ อย่างลึกซึ้ง บางครั้งผู้วิจัยหลีกเลี่ยงการหาข้อมูลจากแหล่งต่าง ๆ เพราะหมดความพยายาม และอดทน

การจำแนกประเภทการวิจัย
งานวิจัย สามารถแบ่งออกได้เป็นประเภทตามคุณลักษณะของงานวิจัย การจัดประเภทเป็นไปตามการจัดจำแนกตามเกณฑ์ต่าง ๆ
1. พิจารณาจากประโยชน์ หรือความต้องการที่จะได้รับจากการวิจัยแบ่งเป็น 3 ประเภท
1.1 การวิจัยบริสุทธิ์ (Pure Research) หรือ การวิจัยพื้นฐาน (Basic Research)เป็นการวิจัยเพื่อหาทฤษฎี สูตร หรือสร้างกฎ เพื่อเป็นพื้นฐาน ในการศึกษา เรื่องอื่นๆ ต่อไป
☮ การวิจัยประยุกต์ (Applied Research) เป็นการวิจัยเพื่อนำผลไปทดลองใช้แก้ไขปัญหาอื่น ๆ ต่อไป เช่น การวิจัยทางแพทย์
☮ การวิจัยเชิงปฎิบัติ (Action Research) เป็นการวิจัยประยุกต์ในลักษณะหนึ่งที่มุ่งแก้ปัญหาเฉพาะหน้าเป็นเรื่อง ๆ ไป ผลของการวิจัยนี้ใช้ได้ในขอบเขตของปัญหานั้น ๆ เท่านั้น ไม่สามารถนำไปใช้ในสถานการณ์ อื่น ๆ
2. พิจารณาจากลักษณะของข้อมูล ซึ่งสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภท ได้แก่
☮ เชิงปริมาณ (Quantitative Research) เป็นการใช้ข้อมูลทางคณิตศาสตร์ และสถิติ
☮เชิงคุณภาพ (Wualitative Research) เป็นการใช้ข้อมูลเชิงคุณลักษณะและไม่ได้ใช้คณิตศาสตร์ หรือสถิติเข้ามาช่วย การเก็บข้อมูลทำได้โดย การใช้การสังเกตการสัมภาษณ์ การบันทึก วิเคราะห์โดยการพรรณนา และสรุปเป็นความคิดเห็น มีการใชัค่าสถิติได้เล็กน้อยในเชิงร้อยละเป็น ต้น ส่วนใหญ่ในงานศิลปกรรมจะใช้การวิจัยลักษณะนี้
3. พิจารณาจากระดับของการศึกษาตัวแปร แบ่งออกได้เป็น
☮ การวิจัยเพื่อการสำรวจ (Exploratory Study) เป็นการวิจัยเพื่อสำรวจตัวแปร และปรากฎการณ์ของตัวแปร เพื่อนำผลมาอธิบายการเกิดขึ้นของปรากฎการณ์นั้น ๆ ซึ่งแบ่งเป็น 2 ประเภท คือ
1) การวิจัยเพื่อตรวจสอบตัวแปร (Identified Variable)
2) การวิจัยเพื่อหาความสัมพันธ์ของตัวแปร (Discovery of Reiationship Between Variables)
☮ การวิจัยเพื่อตรวจสอบสมมุติฐาน (Hypothesis Testing Study) เป็นการศึกษาเพื่อสร้างทฤษฎี เพื่อที่จะนำไปใช้ในการทำนาย การวิจัยชนิดนี้มีทางตั้งสมมุติฐาน และตรวจสอบดูว่าสมมุติฐานที่ตั้งขึ้นว่าถูกต้องหรือไม่
4. พิจารณาจากชนิดของข้อมูล แบ่งออกเป็น 2 ประเภท
☮ เชิงประจักษ์ (Empirical Research) เป็นการวิจัยที่หาความจริงจากข้อมูลปฐมภูมิ โดยมีการเก็บข้อมูล และใช้สถิติในการวิเคราะห์
☮ เชิงไม่ประจักษ์ (Nonempirical Research) เป็นการวิจัยที่หาความรู้ความจริงจากข้อมูลเอกสาร และวรรณกรรม ไม่การใช้สถิติมาวิเคราะห์
5. พิจารณาจากลักษณะการศึกษาตัวแปร แบ่งออกได้เป็น 3 ประเภท
☮ เชิงสำรวจ (Survey Research) เช่น การสำรวจทัศนคติ เพื่อหาข้อเท็จจริง
☮ การศึกษาย้อนหลังในสิ่งที่เกิดขึ้นแล้ว (Expost Factor Research) เป็นการศึกษาหาความสัมพันธ์ของตัวแปร จากเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นอยู่ก่อน ส่วนใหญ่ใช้ในการศึกษา เช่น การศึกษาว่าเด็กสอบตกเกิดจากเหตุใด หรือมีบุคลิกภาพต่างกันอย่างไร
☮ เชิงทดลอง (Experimantal Research) เป็นการศึกษาตัวแปร โดยการควบคุม โดยมุ่งวิจัย และสังเกตผลที่เกิดขึ้น ส่วนใหญ่ใช้ในการทดลองทางวิทยาศาสตร์
6. พิจารณาจากระเบียบการวิจัย ซึ่งแบ่งออกได้เป็น 3 ประเภท คือ
☮ วิจัยเชิงประวัติศาสตร์ (Historical Research) เป็นการศึกษาหาข้อเท็จจริงที่เป็นเรื่องราวในอดีต เพื่อใช้ความรู้มาอธิบายเหตุการณ์ในปัจจุบัน และอนาคต
☮ วิจัยเชิงพรรณนา (Description Research) เป็นการศึกษาเพื่อบรรยายปรากฎการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น
☮ วิจัยเชิงทดลอง (Experimental Research) เป็นการศึกษาตัวแปร เพื่อทราบสาเหตุที่ทำให้เกิดผล
การจำแนกประเภทการวิจัยที่ได้กล่าวมาแล้ว 6 ลักษณะนั้น เป็นวิธีที่ใช้กันอยู่ทั่วไป แต่ในประเภทที่ 6 นั้น เป็นระเบียบวิธีการที่มีการใช้อย่างแพร่หลายที่สุด การวิจัยเชิงประวัติศาสตร์ และการวิจัยเชิงพรรณนา ซึ่งใช้มากในงานศิลปกรรมฯ สำหรับการวิจัยเชิงทดลองนั้น ใช้มากในสาขาวิทยาศาสตร์ และสังคมศาสตร์

การเขียนบทนำการวิจัย
ในการเขียนบทนำนั้น เป็นการกำหนดพื้นฐาน หรือการวางแนวทางในผู้อ่านได้เข้าใจในขอบเขต ทิศทาง ที่มา และความสำคัญของงานวิจัย ซึ่งจะเขียนไว้เป็นตอน ๆ ดังนี้ คือ
1. ความเป็นมา และความสำคัญของปัญหา (Background and Significance of the Study)
2. ปัญหาของการวิจัย (Statement of the Problems)
3. วัตถุประสงค์ของการวิจัย (Purposes of the Study)
4. สมมุติฐานของการวิจัย (Hypotheses of the Rescarch)
5. ขอบเขต และข้อจำกัดของการวิจัย (Delimitation and Limitation of the Study)
6. ข้อตกลงเบื้องต้น (Assumption)
7. วิธีการดำเนินการวิจัยโดยย่อ (Rescarch Procedure of the Study)
8. ประโยชน์ที่จะได้รับ (Practical Application)
9. นิยามศัพท์ (Definition of Terms)


ความเป็นมา และความสำคัญของปัญหา
การเขียนบทนำ เป็นการสร้างฐานให้ผู้อ่านวิจัยทราบ และเข้าใจเรื่องราวของงานวิจัยนั้นโดยตลอด ตั้งแต่เริ่มค้นว่าผู้วิจัยนั้นจะรายงานเรื่องอะไร ปัญหาที่น่าสนใจมีอะไร มีเหตุผลของการวิจัย และการรายงานอย่างไรบ้าง เพื่อให้ผู้อ่านได้รับทราบสาระของการวิจัยมากที่สุด ในการวิจัยนั้น ผู้วิจัยจะต้องมีเหตุผลในการทำวิจัย มีความเข้าใจถึงตัวปัญหา ความสำคัญของปัญหา ขอบข่ายทฤษฎีที่ศึกษา ผลงานของการศึกษาอื่น ๆ วรรณกรรมที่เกี่ยวข้อง การสืบค้น และมีหลักฐานยืนยันว่าเรื่องที่กำลังทำอยู่นั้นมีความสำคัญ และสัมพันธ์ ในการตอบคำถามที่ต้องการอย่างไร

ในเรื่องความเป็นมา และความสำคัญของปัญหาในที่นี้จะกล่าวถึง แนวทางการเรียนที่ควรจะปรากฎอยู่ในรายงานการวิจัยโดยทั่ว ๆ ไป ดังนี้


1. แนะปัญหาที่กำลังค้นคว้า เป็นการท้าวภูมิหลัง ความเป็นมา มีการจัดลำดับให้ชัดเจนของเรื่องราว แหล่งกำเนิด ผู้ค้นพบ การสืบทอดของปัญหา ที่มาของการวิจัย โดยใช้เหตุ และผลมาสนับสนุนความคิดต่าง ๆ เหล่านั้น เพื่อชี้แนะให้เห็นความจำเป็น และความสำคัญของการทำวิจัย เรื่องที่อ้างอิง และสนับสนุนควรจะเป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับงานวิจัยเท่านั้น

2. กล่าวถึง จุดสนใจของการศึกษาค้นคว้า และมูลเหตุของการทำวิจัย ที่ผู้วิจัยจะทำการศึกษาค้นคว้า เช่น เป็นเรื่องที่ได้รับความสนใจในขณะนั้น หรือเป็นเรื่องราวที่ยังมิได้รับคำตอบครบถ้วน หรือขาดรายละเอียด
3. มีการเขียนบรรยายถึงความจำเป็นในการศึกษา และการได้รับคำตอบจากงานวิจัย มีคุณประโยชน์ และมีคุณค่าอย่างไร
4. กล่าวถึงความต้องการ และยืนยัน หรือลบล้างความเปลี่ยนแปลงของสภาพ และสถานการณ์ต่าง ๆ ที่เคยได้มีการศึกษามาแล้ว ได้ใช้หลักการ และเหตุผลในการสนองตอบ และหักล้างแนวความคิด
5. ในการเขียนนำเรื่องความเป็นมา และความสำคัญของปัญหาอาจใช้วิธีต่อไปนี้
5.1 มีการเขียนจากหลักการ และนำเข้าสู่เรื่องเฉพาะ (Deductive Method)
5.2 เขียนจากเรื่องเฉพาะ แล้วดำเนินไปถึงเรื่องทั่ว ๆ ไป (Inductive Method)

อย่างไรก็ตามในการเขียนนำในเรื่องความเป็นมานั้น จะใช้แบบใดแบบหนึ่งก็ได้ ขึ้นอยู่กับความเหมาะสม และการวางแผนงานของผู้วิจัย แต่อย่างไรก็ตามผู้วิจัยควรหาหลักฐานในการยืนยันมาสนับสนุนข้อมูลทุกขั้นตอน และพยายามทำให้ผู้อ่านงานวิจัยรู้เรื่อง และติดตามงานวิจัยตลอดทั้งเรื่องโดยตลอด
การศึกษาเอกสาร วรรณกรรม และงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง
ในการศึกษาเอกสาร และงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง มีความสัมพันธ์กับปัญหาการวิจัยอย่างมาก ในบทนี้จะกล่าวถึงสิ่งต่างที่มีความสำคัญในการศึกษาเอกสาร วรรณกรรม และงานวิจัยอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อ ดังนี้

1. แหล่งที่มาของปัญหาการวิจัย ซึ่งนักวิจัยสามารถรวบรวมได้จากแหล่งข้อมูลต่าง ๆ ได้ดังนี้
1.1 จากการอ่านตำรา บทความต่าง ๆ ที่ผู้วิจัยสนใจ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การอ้างอิงทฤษฎีที่เกี่ยวข้องในเรื่องที่ตนเองสนใจทำวิจัย เพราะทฤษฎีจะช่วยชี้นำว่ามีสิ่งใดที่ควรทำวิจัย หรือบางครั้งทฤษฎีทำให้ผู้ทำวิจัยจะต้องทำการพิจารณา และวิเคราะห์ก่อนนำไปใช้ด้วย
1.2 จากการวิจัยที่มีผู้อื่นได้ทำไว้แล้ว เช่น วารสารวิจัย หรือปริญญานิพนธ์
1.3 จากบทคัดย่อปริญญานิพนธ์ ซึ่งบทย่อนี้สามารถสร้างแนวความคิดที่จะเลือกหัวข้อปัญหาของงานวิจัยได้ และยังทราบได้ว่ามีผู้เคยทำวิจัยแล้วหรือไม่ ขาด และจะต้องเพิ่มเติมอย่างไร และเพื่อมิให้เกิดความซ้ำซ้อนในงานวิจัยอีกด้วย
1.4 จากประสบการณ์ และข้อคิดของผู้อื่น ๆ ที่เคยคลุกคลีกับงานวิจัย
1.5 จากการจัดสัมมนา และมีการอภิปรายในหัวข้อต่าง ๆ ถ้าผู้วิจัยสนใจ
1.6 จากข้อโต้แย้ง หรือข้อวิพากวิจารณ์ของบุคคลที่อยู่ในวงการวิชาชีพนั้น ๆ ซึ่งตรงกับเรื่องที่ผู้วิจัยสนใจ
1.7 จากสถาบัน หรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ซึ่งอาจจะทำให้ได้แนวคิดในหัวข้อของการวิจัย

2. หลักในการเลือกหัวข้อปัญหา นอกจากทราบแหล่งข้อมูลเพื่อใช้เป็นแนวทางในการวิจัยแล้ว ผู้วิจัย ควรทราบหลักเกณฑ์ในการเลือกหัวข้อ ปัญหาวิจัยที่เหมาะสม จึงสามารถให้หลักได้ดังนี้

2.1 เลือกปัญหาโดยคำนึงถึงความเหมาะสมของตนเองเป็นที่ตั้ง เพราะความสนใจจะเป็นแรงจูงใจให้ทำงานสำเร็จ
2.2 เลือกปัญหาที่ผู้ทำวิจัยมีความสามารถ และศักยภาพที่จะทำงานวิจัยนั้น ๆ ได้
2.3 เลือกปัญหาที่มีคุณค่า และสิ่งแปลกใหม่ ที่มิเคยมีผู้ใดเคยทำ เพื่อผลของการวิจัยที่ได้จะเป็นแรงกระตุ้นให้เกิดความรู้ใหม่ ๆ อันจะเป็นตัวสร้างเสริมทฤษฎี และนำไปใช้ประโยชน์ในทางปฎิบัติ
2.4 เลือกปัญหาให้เหมาะสมกับเวลา งบประมาณ และกำลัง
2.5 เลือกปัญหาโดยคำนึงถึงสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการวิจัย เช่น ในเรื่องของการค้นคว้า ด้านข้อมูล ว่ามีข้อมูลมากน้อยเพียงใด มีอุปกรณ์ และเครื่องมือในการเก็บข้อมูลหรือไม่ และงานนั้น ๆ จะมีความร่วมมือจากผู้เกี่ยวข้องมากน้อยแค่ไหน


3. ลักษณะปัญหาที่ดี นอกจากจะต้องทราบแหล่งของปัญหาในการวิจัย และเกณฑ์ในการเลือกปัญหาแล้ว ผู้วิจัยจะต้องทราบถึงลักษณะของปัญหาที่ดี เพื่อเป็นแนวทางในการตัดสินใจเลือกตัวปัญหามาทำวิจัย ลักษณะของปัญหาที่ดีนั้นมีดังนี้
3.1 เป็นเรื่องที่มีความสำคัญ มีประโยชน์ ทำให้เกิดความรู้ใหม่ หรือใช้ปรับปรุงแก้ไขปัญหาต่าง ๆ ได้
3.2 เป็นเรื่องที่สามารถหาคำตอบได้ด้วยวิธีการวิจัย
3.3 เป็นปัญหาที่สามารถหาข้อมูลมาตรวจสอบสมมุติฐาน เพื่อหาข้อสรุป
3.4 เป็นปัญหาที่สามารถให้ค่านิยามปัญหาได้
3.5 เป็นปัญหาที่สามารถวางแผนการดำเนินงานตามขั้นตอนไว้ล่วงหน้าได้
3.6 เป็นปัญหาที่สามารถใช้วิชาการ และขั้นตอน หรือเครื่องมือที่มีประสิทธิภาพในการเก็บข้อมูลได้

4. การตั้งชื่อหัวข้อปัญหา
เมื่อได้หัวข้อปัญหาเพื่อทำงานวิจัยแล้ว ชื่อของปัญหาเหล่านั้นจะต้องกะทัดรัด มีความชัดเจนในความหมายในตัวของมันเอง สามารถสื่อสารให้ผู้สนใจทราบว่าประเด็นสำคัญคืออะไร มีการศึกษาเรื่องอะไร โดยที่ชื่อของปัญหาจะต้องแสดงถึงความสัมพันธ์ของตัวแปรเหล่านั้นอย่างชัดเจน มีการใช้ภาษาที่ชัดเจน อ่านแล้วเข้าใจง่าย และต้องเป็นศัพท์ที่ยอมรับในสาขานั้น ๆ นอกจากนั้นยังต้องไม่ซ้ำกับงานวิจัยอื่น ๆ

5. ประโยชน์ของการศึกษาเอกสาร และวรรณกรรมที่เกี่ยวข้อง การอ่านวรรณกรรมจะทำให้เกิดประโยชน์ ดังนี้
5.1 ได้แนวคิดที่น่าสนใจ ซึ่งไม่ซ้ำซ้อนกับผู้อื่น
5.2 ช่วยทำให้มองปัญหาได้ชัดเจนยิ่งขึ้น
5.3 ทำให้ได้แนวคิดพื้นฐาน ตลอดจนทฤษฎีต่าง ๆ
5.4 ทำนิยามปัญหา กำหนดขอบเขต และตัวแปร
5.5 ทำให้ตั้งสมมุติฐาน ได้อย่างสมเหตุผล
5.6 ทำให้สามารถเลือกเทคนิคการดำเนินการวิจัยได้อย่างเหมาะสม
5.7 ช่วยในการแปลผล และการอภิปรายผล
5.8 ช่วยในการสรุป และเขียนรายงานวิจัย

6. แหล่งของการศึกษาเอกสาร และวรรณกรรมที่เกี่ยวข้อง
แหล่งใหญ่ของการศึกษาทางเอกสาร คือ ห้องสมุด เนื่องจากเป็นที่รวบรวม ต่าง ๆ และเอกสารต่าง ๆ ได้อย่างมากมาย นอกจากนี้ยังมีงานวิจัยที่ได้ดำเนินการเสร็จสิ้นไปแล้ว ในห้องสมุดนั้น ผู้วิจัยสามารถสืบค้นความรู้ ที่เกี่ยวข้องกับปัญหาของการวิจัยจากแหล่งย่อย ๆ ต่อไปนี้ได้

- เอกสาร หนังสือ ตำรา ในเรื่องที่เกี่ยวข้องกับการวิจัย
- ปทานุกรม หรือสารานุกรม รวบรวมงานวิจัย และเรื่องราวที่เกี่ยวข้อง
- วารสาร จุลสาร และเอกสารเผยแพร่ต่าง ๆ
- หนังสือพิมพ์ นิตยสาร ที่สามารถอ้างอิงได้
- ปริญญานิพนธ์ หรือวิทยานิพนธ์ ของผู้สำเร็จการศึกษาระดับสูง
- บทคัดย่อของวิทยานิพนธ์
หรือในปัจจุบันนักวิจัยสามารถสืบค้นข้อมูลด้วระบบอิเลคทรอนิค และสาระสนเทศได้

7. เกณฑ์การคัดเลือกเอกสาร และวรรณกรรมที่เกี่ยวข้อง
เนื่องจากเอกสารมีจำนวนมาก ทั้งในประเทศและต่างประเทศ ผู้วิจัยไม่สามารถศึกษาเอกสารได้ครบถ้วน ทำเท่าที่สามารถจะทำได้ ดังนั้นผู้วิจัยจึงพยายามเลือกเอกสารงานวิจัยที่เกี่ยวข้องมากที่สุด ดังนั้นผู้วิจัยจึงควรใช้หลักเกณฑ์ดังนี้ เพื่อให้การใช้วรรณกรรมที่เกี่ยวข้องได้มากที่สุด และ หรือเกิดประโยชน์สูงสุด ดังนี้

7.1 พิจารณาความทันสมัยของเอกสารว่าเหมาะที่จะใช้อ้างอิงหรือไม่
7.2 พิจารณาว่าเอกสารเหล่านั้น สามารถชี้นำในการศึกษาข้อมูลของวิจัยได้หรือไม่
7.3 พิจารณาว่าเอกสารเหล่านั้นมีหนังสืออ้างอิง พอที่จะทำแนวทางในการศึกษาข้อมูลของปัญหาของผู้วิจัยหรือไม่
7.4 พิจารณาว่าเอกสารเหล่านั้นได้เสนอแนวคิดอันเป็นประโยชน์ต่อผู้วิจัย หรือไม่ โดยดูจากชื่อเรียง ตัวแปร และวิธีการดำเนินการวิจัย

8. การจดบันทึกย่อเพื่อการวิจัย
การจดบันทึกสิ่งที่ได้ศึกษาจากเอกสาร และวรรณกรรม เป็นเรื่องสำคัญมาก ควรจดบันทึกให้ชัดเจน มีหัวข้อที่จำเป็นครบถ้วน มีการจดบันทึกอย่างเป็นระเบียบ เพื่อความสะดวกประหยัดเวลาในการค้นคว้า โดยปกติจะมีการบันทึกโดยใช้บัตรขนาด 5" x 6" ก็ได้ ได้บันทึกดังนี้
- แหล่งของข้อความได้แก่ ชื่อหนังสือ วารสาร ชื่อผู้แต่ง ผู้เขียน สำนักพิมพ์ ปีที่พิมพ์ จำนวนหน้า เลขหน้าข้อความ ซึ่งสิ่งเหล่านี้จะต้องนำไปอ้างในบรรณานุกรมด้วย นอกจากนั้น ยังสามารถใช้รหัสของห้องสมุดไว้ที่มุมใดมุมหนึ่งของบัตร เพื่อการค้นคว้าในภายหลัง
- ชื่อเรื่องที่บันทึก ควรบันทึกไว้มุมขวาของบัตร เพื่อประโยชน์ในการจัดหมวดหมู่
- มีการบันทึกข้อความที่ได้จากการศึกษา โดยการย่อความ คัดลอก หรือถอดข้อความเป็นสำนวนของผู้วิจัยเอง แต่ปัจจุบันการสืบ ค้นด้วยคอมพิวเตอร์นั้น สามารถพิมพ์ข้อความออกมาได้ ซึ่งมีรายละเอียดทั้งหมดคิดออกมาด้วย ทำให้ผู้วิจัยสามารถประหยัดเวลา ในการบันทึกข้อความต่าง ๆ ตลอดจนแหล่งข้อมูลได้

สำหรับในส่วนที่เป็นเอกสารงานวิจัยนั้น มีการบันทึกหัวข้อต่อไปนี้
- ชื่อหัวข้อปัญหา
- วัตถุประสงค์ของการวิจัย
- วิธีการดำเนินการวิจัย
- สรุปผล อภิปราย และเสนอแนะ


การอธิปรายผลการวิจัย และ ข้อเสนอแนะ
เมื่อสรุปผลการวิจัยแล้วก็ต้องอภิปรายผลการวิจัยไว้ด้วย โดยการบรรยายเปรียบเทียบข้อค้นพบของ ผู้วิจัยกับทฤษฎี และงานวิจัยอื่น ๆ กล่าวถึงผลการค้นคว้าตามสมมุติฐานชี้ให้เห็นว่าเป็นไปตามที่คาดหวัง หรือไม่ อภิปรายความจริงที่ผลงานวิจัยอาจทำให้ต้องเปลี่ยนแปลง ทฤษฎีเดิม ในส่วนนี้ผู้วิจัยจะบรรยาย ความคิดเห็นและเหตุการณ์ที่พบจริงขณะที่เก็บรวบรวมข้อมูล อันเป็นผลเกี่ยวข้องกับข้อค้นพบที่ปรากฏอยู่ก็ได้ ผู้วิจัยอาจจะต้องใช้เวลามากสักหน่อยในการเขียนความเห็น จึงอาจจะต้องร่างความคิดเห็นและสิ่งที่นอกเหนือไปจากข้อค้นพบที่ปรากฏอยู่ก็ได้ ผู้วิจัยอาจจะต้องใช้เวลามากสักหน่อยในการเขียนความเห็น จึงอาจจะต้องร่างความคิดเห็น และสิ่งที่นอกเหนือไปจากข้อค้นพบตามผลการวิเคราะห์ข้อมูลไว้ก่อน ถ้าจะให้ง่ายขึ้นผู้วิจัยอาจจะต้องบันทึกความเห็นบางอย่างไว้ ขณะที่เกิดความคิดขึ้นทันทีเมื่อเขียนผลการวิเคราะห์ข้อมูล หรือใช้ผลงานวิจัยอื่นที่เกี่ยวข้องให้เป็นประโยชน์ ในส่วนนี้ ผู้วิจัยจะต้องเขียนรายงานผลการวิจัยที่ปรากฏออกมาเป็นหลัก แล้วต่อด้วยสิ่งที่เกี่ยวข้องกับข้อคิดเห็นอี่น ๆ หรืออภิปราย พร้อมแสดงผลการวิจัยที่สำคัญ ๆ ให้รับกับคำอภิปรายก็ทำให้การอภิปรายผลการวิจัยนี้มีน้ำหนักไม่เป็นไปอย่างลอย ๆ
การเสนอแนะต้องเสนออย่างมีหลักฐานอ้างอิง มีเหตุรับรอง ไม่เขียนลอย ๆ จนผู้อ่านเห็นว่าไม่ต้องวิจัยก็เสนอแนะได้ ผู้วิจัยจะต้องพยายามอ้างผลการวิจัยเป็นหลักแล้วเสนอแนะตามหลักวิชา ในบางครั้งอาจจะต้องเสนอแนะโดยใช้ทฤษฎีหรือประสบการณ์ของผู้อื่น ผู้วิจัยก็ควรให้เกียรติอ้างถึงผู้ที่ให้แนวคิดเหล่านั้นได้ด้วย จะดูน้ำหนักดีกว่าที่ผู้วิจัยโดยเฉพาะอย่างยิ่ง ผู้วิจัยโดยเฉพาะอย่างยิ่ง ผู้วิจัยที่ยังมีประสบการณ์น้อยจะแสดงความคิดเห็นในการเสนอแนะเอง ผู้วิจัยอาจเสนอแนะได้ คือ
เสนอแนะเรื่องจากการค้นพบ เป็นการเสนอแนะวิธีแก้ปัญหาที่นำมาศึกษาอาจจะค้นพบว่ามีปัญหาอะไรบ้าง หรือจากการวิจัยได้พบวิธีแก้ไขปัญหาดังกล่าวอย่างไรจากผู้ที่เป็นตัวอย่างประชากร ผู้วิจัยจะต้องนำผลการวิเคราะห์ข้อมูลมาพิจารณาร่วมกับประสบการณ์ พื้นความรู้เดิมหรือตำรา และเอกสารที่เกี่ยวข้อง ก็จะทำให้ได้แนวความคิดในการเสนอแนะ เพื่อแก้ปัญหาได้



การเสนอผลการวิเคราะห์ข้อมูล
ผู้วิจัยจะต้องนำความรู้และประสบการณ์ที่มีอยู่แล้วไปต่อเนื่องผลการวิเคราะห์ข้อมูล เพื่อค้นหา ความหมายของคำตอบให้กว้างขวางออกไป เสนอผลการวิเคราะห์ข้อมูลภายในขอบเขตที่ค้นพบ ไม่นำ ความเห็นส่วนตัวกับความจริงมาปนกัน ถ้าพบข้อเท็จจริงที่ไม่สอดคล้องกับสมมุติฐานก็ควรจะนำมาเสนอไว้ด้วย ในการเสนอผลการการวิเคราะห์ข้อมูลควรใช้ภาษาง่าย ๆ สั้น ตรงเป้าหมาย และให้ถูกหลักไวยากรณ์
พยายาม เสนอผลการวิเคราะห์ข้อมูลให้ต่อเนื่องกันไปอย่างสมเหตุสมผล ให้ผู้อ่านทราบเหตุผลในการค้นคว้าสิ่งนั้น โดยเสนอให้สอดคล้องกับสิ่งที่ได้ค้นพบไม่เสนอผลการวิเคราะห์ข้อมูลห้วน ๆ เป็นตอน ๆ โดยไม่มีการนำเรื่อง เลือกเสนอผลการวิเคราะห์ข้อมูลที่เหมาะสมที่สุดเพียงอย่างเดียว เมื่อเสนอตารางแล้วก็ไม่ควรจะอ่านทุกค่าในตารางซ้ำโดยการบรรยายอีกแต่จะทำเพียงเขียนความนำตารางแล้วเสนอตาราง และจบด้วยการชี้แนะสิ่งที่น่าสนใจในตารางเท่านั้น ไม่จำเป็นต้องบรรยายเรื่องที่เสนอไว้ในตารางที่เรียงไว้แต่จะต้องยกความจริงบางอย่างมากล่าว เรื่องราวใดที่น่าจะมีเหตุผลหรือที่มาหลายอย่างก็จะต้องนำมาเสนอไว้
พร้อมกับเสนอผลการวิเคราะห์ข้อมูลในในเรื่องเดียวกันนั้นในสอดคล้องกันในที่สุดถามตนเองว่าได้ผลการวิเคราะห์ครบตามที่กำหนดไว้ในวัตถุประสงค์หรือยังถ้ายังไม่ครบตามวัตถุประสงค์ ก็ต้องพยายามค้นต่อไปถ้าครบแล้วก็เป็นที่น่ายินดี ถ้าการวิเคราะห์ข้อมูลถูกต้องดีแล้วแต่ผลไม่เป็นตามสมมุติฐานของการวิจัย ก็มิได้หมายความว่างานวิจัยนั้นผิด แต่หมายความว่าผลการวิจัยไม่เป็นไปตามที่คาดหมายไว้


แบบฟอร์มสรุปผลงานวิจัย
ความเป็นมา ระบุเหตุผล ที่มาของปัญหาการ
วิจัย ความจำเป็นที่ต้องทำวิจัยเรื่องนี้พอสังเขป

 แนวคิด ทฤษฎี ระบุแนวคิดทฤษฎีที่ใช้เป็นกรอบแนวคิดการวิจัย
 วัตถุประสงค์ ระบุวัตถุประสงค์ของการวิจัย
 สมมติฐานวิจัย ถ้ามีโปรดระบุ ุ
 ประเด็นงานวิจัย ระบุว่าเป็นประเด็นการวิจัยในเรื่องใด (ตามประเด็นของงานวิจัยที่กำหนด)
 ระเบียบวิธีวิจัย -ประชากร -กลุ่มตัวอย่าง -ตัวแปร -เครื่องมือ -การรวบรวบข้อมูล -การวิเคราะห์ข้อมูล ระบุรายละเอียดประชากร ระบุกลุ่มตัวอย่างและวิธีการได้มาของกลุ่มตัวอย่างในการทำวิจัย ระบุตัวแปรที่ศึกษา ระบุวิธีการสร้างและตรวจสอบคุณภาพของเครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ระบุขั้นตอน/วิธีการดำเนินการเก็บรวบรวมข้อมูลที่ใช้ในการวิจัย ระบุวิธีการวิเคราะห์ข้อมูลตามที่ดำเนินการ
 สรุปผลวิจัย สรุปสาระสำคัญที่ได้จากงานวิจัย
 ข้อเสนอแนะและ ประโยชน์ของงานวิจัย ระบุข้อเสนอแนะและประเด็นที่เป็นจุดเด่นของผลการวิจัยที่นำไปใช้ประโยชน์ในการ พัฒนาการศึกษา การพัฒนาคนและสังคมที่มีคุณภาพ และการพัฒนาประเทศ (อันหมายถึง องค์ความรู้/นวัตกรรมทางการศึกษา รูปแบบหรือวิธีการที่นำไปใช้ประโยชน์ได้ในเชิงปฏิบัติ ความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ความทันสมัย แปลกใหม่ที่ประยุกต์ใช้ได้จริง)
 ผลกระทบ (ถ้ามี) ระบุผลกระทบจากการวิจัยที่จะนำไปสู่การเปลี่ยนแปลง


ขั้นตอนของการทำวิจัย
การทำงานวิจัยนั้น ผู้ทำวิจัยสามารถวางแผนการทำงานวิจัยไว้ล่วงหน้าได้ เพื่อให้งานวิจัยนั้นสำเร็จตามเป้าหมาย ดังนี้

❀ การเลือกหัวข้อปัญหา เป็นการกำหนดขอบเขตของการศึกษา ว่าจะศึกษาเรื่องอะไร มีขอบเขตกว้างขวางแค่ไหน
❀ ศึกษาค้นคว้าทฤษฎี เป็นการหาข้อมูลพื้นฐาน เพื่อให้เกิดความชัดเจนในตัวปัญหา ผู้วิจัยจะต้องศึกษาจากเอกสาร เพื่อให้เกิดความรู้ที่ กว้างขึ้น ในขอบเขตของการวิจัย
❀ ให้คำจำกัดความปัญหา ผู้วิจัยจะต้องเขียนบรรยายถึงความเป็นมาของปัญหา ความมุ่งหมาย ตัวแปร วรรณกรรมที่เกี่ยวข้อง นิยามศัพท์ เพื่อให้สามารถตรวจสอบได้
❀ สร้างสมมุติฐาน เป็นการคาดคะเนคำตอบของปัญหาไว้ล่วงหน้า โดยอาศัยเหตุผล โดยอาศัยประสบการณ์ เอกสาร และความรู้ ใน ขอบเขตของงานวิจัย
❀ ขัดเกลาปัญหา และสมมุติฐาน เพื่อความชัดเจนของสมมุติฐาน และสมเหตุ สมผล และพิจารณาว่าสมมุติฐานเหล่านั้นเพียงพอ และ ครอบคลุมสิ่งที่ต้องการศึกษาหรือไม่
❀ พิจารณาแหล่งที่มาของข้อมูล ผู้วิจัยจะต้องพิจารณาว่า ข้อมูลคืออะไร และได้มาอย่างไร
❀ วางแบบแผนการวิจัย เป็นการวางแผนงานของการวิจัย มีการกำหนดขั้นตอนในแผนการ พร้อมทั้งสามารถอธิบายด้วยความมีเหตุผลได้
❀ สร้างเครื่องมือในการเก็บข้อมูล มีการตรวจสอบความเชื่อมั่น และความเที่ยงตรงของเครื่องมือที่ใช้ในการเก็บข้อมูล
❀ เลือกกลุ่มตัวอย่าง เพื่อให้เป็นตัวแทนของกลุ่มตัวอย่างประชากรที่ได้ศึกษา
❀ เก็บรวบรวมข้อมูล
❀ จัดกระทำข้อมูล มีการจัดทำข้อมูลเพื่อให้สะดวกในการวิเคราะห์ วางแผนงาน ที่จะเสนอข้อมูลที่ค้นพบ เพื่อการสรุป และนำเสนออย่างมีความหมาย
❀. รายงานวิจัย เป็นการเขียนผลการวิจัยตามแนวทางการเขียนรายงานวิจัย โดยการใช้ภาษาที่ถูกต้อง รัดกุม และเข้าใจง่าย



การวิจัยตามจุดมุ่งหมายของการศึกษาค้นคว้า
อาจแบ่งได้ 3 ชนิด คือ
▽ การวิจัยพื้นฐาน หรือการวิจัยบริสุทธิ์ (Basic or Pure Research) การวิจัยชนิดนี้มุ่งแสวงหาความรู้ ความจริงที่เป็นกฎ สูตร ทฤษฎี ที่เป็นพื้นฐานความรู้ต่าง ๆ เพื่อเพิ่มพูนวิทยาการให้กว้างขวางและลึกซึ้ง
▽ การวิจัยประยุกต์ (Applied Research) เป็นการวิจัยที่มุ่งใช้วิทยาการให้เป็นประโยชน์มากที่สุด เป็นการวิจัยที่นำผลไปใช้ให้เกิดประโยชน์มากที่สุด โดยเฉพาะในทาง สังคมศาสตร์ การศึกษา จิตวิทยา และธุรกิจใช้กันมาก
▽ การวิจัยเชิงปฏิบัติ (Action Research) เป็นการวิจัยที่มุ่งแก้ปัญหาเฉพาะหน้าเป็นครั้งคราวไป ผลการวิจัยจะอ้างอิงไปใช้กลุ่มอื่นไม่ได้
การวิจัยแบบพื้นฐานและการวิจัยเพื่อประยุกต์บางทีแบ่งออกจากกันเด็ดขาดได้ยาก นักวิจัยหลายคนไม่ยอมแยกการวิจัยสองอย่างนี้ออกจากกัน สาเหตุก็เพราะวิธีการและผลที่ได้ซ้ำซ้อนกัน จึงมีการแบ่งวิธีการวิจัย ออกเป็นรูป Input, Process และ Output เหมือนกระบวนการเครื่องคอมพิวเตอร์

A. การวิจัยรูปแบบ Input ความหมายคล้ายการวิจัยพื้นฐาน คือ มองในรูปการศึกษาค้นคว้าหาตัวต้น เช่น หลักเกณฑ์ กฎ คุณลักษณะ ฯลฯ ตัว Input อาจจะไม่เป็นอยู่ขั้นนี้ตลอดกาล มีโอกาสเป็นขั้นอื่น ๆ ก็ได้ ตัวอย่างเช่น ลักษณะคนดีที่เมืองไทยต้องการ การศึกษาปรัชญาของการพัฒนาประเทศ ความเสมอภาคที่จะมีโอกาสรับการศึกษาของไทย วิเคราะห์ปรัชญาการศึกษาของไทยในอดีตและปัจจุบัน ศึกษาพัฒนาการทางด้านความคิดของเด็กไทย เด็กไทยที่ครูและสังคมต้องการ อิทธิพลของสถาบันปฐมภูมิที่มีต่อบุคลิกภาพของเด็ก การศึกษาแรงจูงใจในการเรียนของนักเรียนแต่ละดับ อิทธิพลของการเคลื่อนย้ายประชากรกับการจัดการศึกษารูปแบบของความสัมพันธ์ระหว่างพี่น้องในครอบครัว คุณลักษณะของการศึกษาเพื่อความเป็นเอกราชของชาติ ฯลฯ

B. การวิจัยรูปแบบ Process มองในรูปกระบวนการหรือวิธีการ เปรียบเสมือนกระบวนการผลิตสินค้าที่เพิ่งผ่านจากวัตถุดิบ (Input) เพื่อแปรสภาพให้เป็นอีกส่วนหนึ่งปัญหาที่จัดว่าเป็นการวิจัยในรูปแบบนี้ได้แก่ พฤติกรรมของครูขณะทำการสอน ทักษะในการสอนของครูอิทธิพลของระบบการศึกษาที่มีต่อความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ การศึกษา อิทธิพลของความเจริญทางวัฒนธรรมที่มีต่อวิวัฒนาการทางภาษา ระบบโรงเรียนในฐานะ ที่เป็นสถาบันในการสร้างค่านิยมของคนไทย วิธีอบรมเลี้ยงดูเด็กของคนไทย การศึกษาเปรียบเทียบผลสัมฤทธิ์ระหว่างนักเรียนที่อยู่ในโครงการสถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยีกับนักเรีนที่ไม่ได้อยู่ในโครงการการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างเวลาที่ใช้ในการศึกษากับประสิทธิภาพของการเรียนรู้ ระบบบริหารงานบุคคลฝ่ายการศึกษาที่มีอิทธิพลต่อบุคลิกภาพของครู ฯลฯ

C. การวิจัยรูปแบบ Output เป็นการวิจัยปัญหาซึ่งอยู่ในรูปแบบที่นำไปใช้ประเมินเสมือนสินค้าสำเร็จรูปที่ออกจากกระบวนการข้อที่แล้ว มองอีกอย่างหนึ่งเหมือนกับการประเมินผลในโครงการใดโครงการหนึ่ง นั่นเอง Output มีโอกาสจะเป็น Input ได้แล้วแต่ลักษณะของการศึกษา ตัวอย่างปัญหาที่อยู่ในรูปแบบของ Output เช่น เจตคติของเด็กวัยรุ่นที่มีต่อการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรม ลักษณะการปรับตัวของเด็กในเมืองกับชนบท ความสัมพันธ์ระหว่างผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนกับผลสัมฤทธิ์ทางการงาน การประเมินผลโครงการผลิตครูในระดับต่าง ๆ การใช้พลังกลุ่มในการเรียนการสอนเพื่อส่งเสริมประชาธิปไตย ผลของการศึกษาที่มีต่อการเปลี่ยนแปลงสถานภาพสังคมของผู้เรียน อัตราตอบแทนทางสังคมในการลงทุนการศึกษา การพัฒนาหลักสูตรในระดับอุดมศึกษาให้สัมพันธ์กับการพัฒนาทางเทคนิควิทยา การประเมินการศึกษาระบบหน่วยกิต ฯลฯ

ลักษณะของนักวิจัยที่ดี
วิจัย มาจากคำว่า Research ซึ่งแยกความหมายตามตัวอักษรที่ประกอบกันได้ดังนี้
R = Zrecrultment & Relationship) หมายถึงการฝึกฝนให้มีความสามารถในการรวบรวมความรู้ที่มีความสัมพันธ์กัน
E = (Education & Efficieney) หมายถึงผู้วิจัยต้องมีการศึกษา และความรู้ในความสามารถในการวิจัย
S = (Sciences & Stimulation) หมายถึง การเป็นศาสตร์ที่ต้องการพิสูจน์ค้นคว้า เพื่อหาความจริง ผู้วิจัยจะต้องมีความคิด สร้างสรรค์ เพื่อกระตุ้นให้เกิดความกระตือรือร้นที่จะทำวิจัย
E = (Evaluation & Environment) หมายถึง รู้จักประเมินผลว่ามีประโยชน์สมควรแก่การดำเนินการต่อไป หรือไม่ และต้อง ใช้อุปกรณ์ต่าง ๆ ในการวิจัยได้อย่างเหมาะสม และเที่ยงตรง สามารถอธิบายสิ่งต่าง ๆ ได้ดี สังเคราะห์ และวิเคราะห์ได้อย่างมีคุณภาพ
A = (Aim & Attitude) หมายถึง มีจุดมุ่งหมาย หรือเป้าหมายที่แน่นอน และมีทัศนคติที่ดีต่อการติดตามผลการวิจัย
R = (Result) หมายถึง ผลงานของการวิจัยไม่ว่าจะออกมาในลักษณะใดก็ตาม จะต้องได้รับการยอมรับเนื่องจากเป็นการทำงานอย่างมีระบบ
C = (Suriosity) หมายถึง ผู้วิจัยจะต้องมีความอยากรู้อยากเห็น มีความสนใจ และขวนขวายอยู่ตลอดเวลา
H = (Horizon) หมายถึง ผลงานของการวิจัย จะเป็นเสมือนแสงสว่าง ซึ่งหมายถึงการแก้ไขปัญหาให้สำเร็จลุล่วงไปได้ด้วยดี
ด้วยคำจำกัดความดังกล่าว จึงสามารถสรุปคุณลักษณะของนักวิจัยที่ดีดังนี้
1. เป็นผู้ที่มีคุณสมบัติทางด้านความรู้สึก และอารมณ์ (Emotion Drive)

❦ มีความสนใจอยากรู้อยากเห็น
❦ มีทัศนะคติที่ดีต่อการแสวงหาความรู้
❦ มีความสุขต่องานวิจัยที่สร้างสรรค์สิ่งใหม่ ที่มีประโยชน์
❦ มีมนุษย์สัมพันธ์ดี
❦ มีความกระตือลือล้นในการทำงาน

2. เป็นผู้มีความรู้ (Knowledge)

❦ มีความสามารถด้านการวิเคราะห์ และคัดเลือกผลงานจากเอกสาร ได้อย่างรวดเร็ว และเหมาะสม
❦ มีการทำงานอย่างเป็นระบบ และมีประสิทธิภาพ
❦ มีความรอบรู้เกี่ยวกับระเบียบวิธีวิจัย
❦ มีความสามารถในเชิงวิพากษ์วิจารณ์ และพยากรณ์ได้ดี
❦ มีความสามารถในการวิเคราะห์ สงเคราะห์ และสรุปผลได้ดี
❦ มีความคิดสร้างสรรค์

3. การตัดสินใจ (Decision)

❦ มีการตัดสินใจที่ดี
❦ กล้าคิด กล้าตัดสินใจ
❦ มีความรอบคอบ และใช้เหตุผล
❦ มีความเชื่อมั่นในหลักของเหตุ และผล
❦ มีความสามารถในการประเมินฐานะ และศักยภาพของตนเอง
❦ มีความเชื่อมั่นในตนเอง
❦ มีความขยัน และอดทนต่อการแสวงหาความรู้ มีจิตใจกว้าง ยอมรับคำวิจารณ์ของผู้อื่นทั้งบวก และทางลบ
❦ มีความสามารถในการควบคุมตนเองให้ทำตามหลักการ และยุติธรรม
❦ มีความสามารถในการประเมินสิ่งต่าง ๆ ได้อย่างถูกต้อง
❦ มีความหวังที่จะเห็นงานวิจัยสำเร็จอย่างมีคุณภาพ


ความหมายของการวิจัย
งานวิจัย หมายถึงการเสาะแสวงหาความรู้ที่เชื่อถือได้ โดยใช้วิธีการใช้เหตุผลมีวิธีการ และแบบแผน ขั้นตอนที่ต่อเนื่องอย่างเป็นระบบที่สมบูรณ์ เพื่อให้ได้ผลสรุป และองค์ความรู้ วัตถุประสงค์ของงานวิจัย

การวิจัยมีวัตถุประสงค์ที่สำคัญ ดังนี้
✽ เพื่อแก้ไขปัญหา (Problem Soiving Research)
✽ เพื่อสร้างทฤษฎี (Theory - Development Research) เนื่องจากทฤษฎีเป็นสิ่งที่มีประโยชน์ สามารถนำมา อ้างอิง (Generalization) อธิบาย (Explanation) ทำนาย (Prediction) ควบคุม (Control) ปรากฎการณ์ต่าง ๆ ทั้งที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ หรือเกิดจากพฤติกรรมของมนุษย์ได้เป็นอย่างดี มนุษย์จึงจำต้องสร้างทฤษฎีใหม่ขึ้น

✽ เพื่อพิสูจน์ทฤษฎี ( Theory Testing Research) เนื่องจากทฤษฎีนั้นมีอยู่มากมาย และอย่างที่ได้กล่าวมาแล้วว่า ทฤษฎี และความรู้ สามารถเปลี่ยนแปลงได้ตามสถานภาพ กาลเวลา ดังนั้นมนุษย์จึงจะต้องทำการศึกษา และตรวจสอบ ทฤษฎีต่าง ๆ เหล่านั้น ว่ายังเหมาสมหรือไม่

บทบาทของการวิจัย

ผลของการวิจัยจะเอื้อประโยชน์ให้มนุษย์เป็นอย่างมากทั้งทางทฤษฎี และปฎิบัติในทางวิทยาศาสตร์นั้น ทำให้มนุษย์เข้าใจธรรมชาติ มากขึ้น สามารถควบคุม และพยากรณ์สิ่งต่าง ๆ ล่วงหน้าได้ หรือสามารถคิดค้นประดิษฐ์สิ่งใหม่ ๆ ได้ ในทางสังคมศาสตร์ และ มนุษย์ศาสตร์นั้น ผลของการวิจัยทำให้มนุษย์มีความเข้าใจในพฤติกรรมของมนุษย์ด้วยกันดีขึ้น ทำให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นทำให้สามารถ ปรับตัวไดี้ดขึ้น และนอกจากนั้นงานวิจัยยังทำให้เกิดวิชาหรือวิทยาการใหม่ ๆ สามารถช่วยแก้ไขปัญหาต่าง ๆ ได้อย่างมีระบบ ผลของงาน วิจัยยังสามารถทำให้เราสามารถตัดสินใจได้อย่างถูกต้อง และทำให้การทำงานมีประสิทธิภาพมากขึ้น และที่สำคัญคือ การวิจัยมีส่วนช่วย ในการพัฒนาหน่วยงานประเทศชาติไม่ทางตรงก็ทางอ้อม

ข้อตกลงเบื้องต้นของการวิจัย
(Research Assumption) การวิจัยนั้นความจริงเป็นขั้นตอนทางวิทยาศาสตร์ที่สามารถ นำมาประยุกต์ ใช้ทางมนุษย์ศาสตร์ได้ดี ดังนั้น การยอมรับข้อตกลงเบื้องต้น (Assumption) จึงเป็นสิ่งสำคัญ ข้อตกลงเบื้องต้นนั้นแบ่งออกได้ดังนี้
1. ข้อตกลงที่เกี่ยวกับรูปแบบกายภาพทางธรรมชาติ (Assumption of Uniformity of Nature) หมายถึง ข้อตกลงของปรากฎการณ์ ต่าง ๆ เกิดขึ้นอย่างมีระบบ มีเหตุผล และเงื่อนไขที่ก่อให้เกิด มีแบบฉบับตายตัวที่เกิดเป็นกฎเกณฑ์ตายตัว เมื่อเกิดขึ้นแล้วก็สามารถเกิดขึ้นอีกได้ ซึ่งข้อตกลงนี้แบ่งออกได้เป็น 3 ข้อย่อย ดังนี้

1.1 ชนิดของธรรมชาติ (Postulate of Natural Kinds) หมายถึงธรรมชาติมี โครงสร้าง คุณสมบัติ และจดหมายของตัวเอง เช่น การจัดหมวดหมู่ของ สัตว์ พืช ดิน น้ำ ไว้เป็นกลุ่มเป็นพวก

1.2 ความสม่ำเสมอ (Postulate of Constancy) หมายถึงปรากฎการณ์ตาม ธรรมชาติ จะคุมคุณลักษณะของสิ่งต่าง ๆ ภายใต้เงื่อนไขเฉพาะอย่าง เช่น น้ำจะแข็งเมื่ออากาศเย็นจัด แต่ถ้าอากาศอุ่นขึ้น น้ำแข็งก็จะละลาย เป็นน้ำ

1.3 ความเป็นเหตุเป็นผล (Determinism) หมายถึง ปรากฎการณ์ทั้งหลายใน ธรรมชาติมีสาเหตุที่ทำให้เกิดขึ้น และผลก็จะเกิดขึ้นจากสาเหตุต่าง ๆ เหล่านั้น เช่น ถ้าอยากวาดภาพสีน้ำ หากเรามีแต่น้ำไม่มีสีก็ไม่สามารถ วาดภาพได้

2. ข้อตกลงที่เกี่ยวกับขบวนการทางจิตวิทยา (Assumption Concerning the Psychological Process) ข้อตกลงนี้หมายถึง การที่บุคคลได้รับความรู้ต่าง ๆ โดยอาศัยจิตวิทยา 3 ประการ ได้แก่ การรับรู้ (Perceiving) การจำ (Remembering) และการใช้เหตุผล (Reasoning) ซึ่งสามารถแบ่งออกได้เป็น 3 ข้อ ได้แก่

2.1 ความเชื่อถือของการรับรู้ (Postulate of Reliability of Percieving) หมายถึง การรับรู้ของบุคคลต้องเชื่อถือได้ และมีความแน่นอน หรือมีความเที่ยงตรง

2.2 ความเชื่อถือของการจำ (Postulate of Reliability of Remembering) หมายถึงว่า การจำต้องมีความน่าเชื่อถือว่าถูกต้อง ซึ่งการจำนี้ทำได้โดย การจดบันทึก หรือใช้เอกสาร เทปบันทึก หลักฐานต่าง ๆ เหล่านี้ต้องทำ อย่างถูกต้อง

2.3 ความเชื่อถือของการใช้เหตุผล (Postuiate of Reliability of Reasoning) หมายถึงการใช้เหตุผลในการหาความรู้ ต้องมีความเชื่อมั่นว่า ได้มาอย่าง ถูกต้อง มีระบบความคิดที่เป็นระบบ และสามารถนำมาใช้เป็นทฤษฎี หรือกฎเกณฑ์ที่เชื่อถือได้


ความรู้จริง และทฤษฎีที่เกี่ยวข้อง

ความรู้จริง และทฤษฎีที่เกี่ยวข้องนั่นมีอยู่มาก และเกี่ยวข้องกับการทำวิจัยทั้งสิ้น ดังนั้นผู้ทำวิจัย จะต้องมีความรู้ความเข้าใจใน เรื่องที่จะทำ และรู้ถึงทฤษฎีที่ใช้ เพื่อเป็นพื้นฐานในการศึกษาเรื่องของการวิจัยต่อไป ความรู้จริง หมายถึงสิ่งที่มนุษย์พยายาม เสาะแสวงหา เป็นสิ่งที่เชื่อถือได้ และสามารถนำไปใช้ได้ในโอกาสต่อไป ความรู้นี้มีลักษณะสำคัญคือ เป็นสิ่งที่ไม่จำเป็นจะต้อง แน่นอนคงตัวเสมอไป จะดำรงอยู่ในสภาพนั้น ๆ ในช่วงระยะเวลาหนึ่ง เมื่อปรากฎการณ์ หรือสถานการณ์เปลี่ยนไป ความรู้จริง เหล่านั้นก็อาจเปลี่ยนแปลงได้
ความรู้จริงแบ่งออกได้เป็น 2 ประการใหญ่ ๆ คือ
1. ความรู้จริงส่วนบุคคล (Personal Fact) เป็นความรู้ที่เกิดขึ้นกับคนหนึ่งคนใดโดยเฉพาะเป็นการรับรู้เฉพาะตัว ความรู้จริงใน ส่วนนี้ แต่ละบุคคลจะรับรู้ไม่ตรงกัน และมักอยู่ในรูปนามธรรม เช่น ความฝัน ความกลัว ความเชื่อ ซึ่งความจริงประเภทนี้ตรวจสอบได้ยาก

2. ความรู้จริงที่เป็นสาธารณะ (Public Fact) เป็นความจริงที่คนกลุ่มหนึ่งรับรู้ได้ตรงกัน มักเป็นความจริงที่เกิดขึ้นเป็นรูปธรรม และรับรู้ได้โดยประสาทสัมผัสโดยตรง เช่น ม้ามี 4 ขา ช้างมีงวง และงา ซึ่งความจริงประเภทนี้ตรวจสอบได้ง่าย
ซึ่งความรู้จริงทั้ง 2 ประเภทนี้ จะพบเห็นได้มากในงานวิจัย ทั้งทางวิทยาศาสตร์ สังคมศาสตร์ และมนุษยศาสตร์ ส่วนความรู้จริงส่วนบุคคลนี้ จะพบมากในการวิจัยทางสังคมศาสตร์ และมนุษยศาสตร์


วิธีการของมิลล์ (Mill’s Method)
วิธีการนี้เป็นการหาคำตอบโดยใช้เหตุผลทางตรรกศาสตร์ นอกจากจะใช้เหตุผล ด้วยวิธีอุปมาน และอนุมาน และวิทยาศาสตร์ วิธีการนี้มีหลักการของความสัมพันธ์ เชิงเหตุผล 5 ประการ

♨วิธีของความสอดคล้อง (Agreement) หมายถึงสิ่งที่เกิดขึ้นร่วมันตั้งแต่ 2 อย่าง และสิ่ง 2 อย่างที่เกิดขึ้นจะเป็นเหตุ หรือผลของเหตุการณ์นั้น เช่น หลังจากที่นิสิตทุกคนในคณะศิลปกรรมได้ศึกษาวิชาศิลปะไทย นิสิตทำงานออกแบบทุก ชิ้นงานเป็นงาน ที่เป็นแบบไทยอย่างชัดเจน ซึ่งอาจสรุปว่า วิชาไทยนั้นมีอิทธิพลต่อการออกแบบนิสิต

♨วิธีของความแตกต่าง (Difference) หมายถึงสิ่งแตกต่าง 2 สิ่ง เกิดขึ้นในเรื่องที่ต่างกัน ทำให้ผลแตกต่างกัน เช่น นิสิต 2 คน คนหนึ่งเรียนพื้นฐานวิชาวาดเส้นมามาก อีกคนหนึ่งมิได้เรียนมาเลย ก็อาจสรุปได้ว่า คนที่เรียนพื้นฐานวิชา วาดเส้นมามากจะมีพื้นฐานที่ดีกว่าอีกคนที่ไม่เคยเรียนมาเลยก็ได้

♨วิธีของความสอดคล้อง และไม่สอดคล้อง (Agreement and Didagreement) คือ การผสมผสานกันระหว่าง วิธีที่ 1 และ 2 เช่น ในการออกแบบนั้น แบ่งนิสิตออกเป็น 2 กลุ่ม กลุ่มแรกเรียนวิชา Creative Design ซึ่งเป็นพื้นฐาน ของการออกแบบที่สำคัญ ส่วนอีกกลุ่มนั้นไม่ได้เรียน Creative Design เมื่อให้นิสิตทั้ง 2 กลุ่มออกแบบงาน 2 มิติ กลุ่มที่เรียน Creative Design นั้นทำได้ดีกว่ามาก จึงสรุปได้ว่าวิชา Creative Design นั้นเป็นพื้นฐานสำคัญ สำหรับการเรียนการออกแบบ

♨วิธีของส่วนที่เหลือ (Residue) หมายถึงสิ่งที่เกิดขึ้นหลาย ๆ สิ่ง และเป็นสาเหตุให้เกิดผลได้หลายอย่าง และสาเหตุบาง อย่างเราทราบว่ามีความสัมพันธ์กับผลบางอย่าง ดังนั้น ส่วนที่เหลือของเหตุย่อมทำให้เกิดผล ตัวอย่าง
เหตุ ผล
ก. ข. ค. ง. จ. ฉ.
จากสัญลักษณ์ทำให้เราทราบว่า
ก. เป็นเหตุทำให้เกิดผล ง.
ข. เป็นเหตุทำให้เกิดผล จ.
ดังนั้น สรุปว่า
ค. เป็นเหตุทำให้เกิดผล
ฉ. ด้วยเหมือนกัน

♨วิธีการแปรผันของตัวแปรร่วมกัน (Concomitant Variation) หมายถึงการเปลี่ยนแปลงของสิ่งหนึ่ง ขึ้นอยู่กับการ เปลี่ยนแปลงของอีกสิ่งหนึ่งในสถานภาพเดียวกัน การเปลี่ยนแปลงของอีกสิ่งหนึ่งที่มีลักษณะเหมือนกัน ย่อมมีการเปลี่ยนแปลงร่วมกัน เช่น การเกิดของเด็ก ขึ้นอยู่กับจำนวนคู่แต่งงาน ถ้าแต่งงานมากเด็กก็เกิดมาก
วิธีการของ Mill นี้ เป็นวิธีการที่สามารถนำมาใช้หาข้อเท็จจริงได้ แต่การใช้วิธีนี้บ่อยครั้ง ไม่สามารถคุมสถานการณ์ได้ ดังนั้น การแปรผัน การควบคุม และเหตุการณ์ จึงเป็นสิ่งจำเป็นในการหาผลสรุปที่น่าเชื่อถือ


การวิเคราะห์ข้อมูล
การวิเคราะห์ข้อมูลมีความมุ่งหมายเพื่อสรุปผลของการเก็บรวบรวมข้อมูลที่เสร็จสมบูรณ์แล้ว ในรูปที่จะตอบปัญหาของการวิจัยได้ เมื่อผู้วิจัยได้ข้อมูลมาแล้วก็ต้องนำมาแปลงเป็นตัวเลขอาจโดยการให้คะแนน หรือ โดยการแจกแจงความถี่ แล้วก็นำไปวิเคราะห์เพื่อให้ได้คำตอบตามวัตถุประสงค์ของการวิจัย โดยใช้ระเบียบวิธีสถิติที่เหมาะสม จะต้องกำหนด วิธีวิเคราะห์ข้อมูลไว้ล่วงหน้าตั้งแต่ขั้นวางแผนการวิจัย ไม่ควรใช้วิธีเก็บข้อมูลมาก่อน แล้วมาพิจารณาหาวิธีวิเคราะห์ภายหลังซึ่งจะทำให้เกิดการสูญเปล่า เนื่องจากต้องทิ้งข้อมูลบางส่วนที่เพียรพยายามเก็บรวบรวมมาด้วยความยากลำบาก เพราะไม่สามารถที่จะนำข้อมูลเหล่านั้นมาวิเคราะห์เพื่อให้ได้คำตอบปัญหาตามวัตถุประสงค์ของผู้วิจัยได้

ในการศึกษาคุณสมบัติหรือลักษณะของสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ผู้วิจัยจะต้องเก็บรวบรวมข้อมูลหรือรายละเอียดของข้อเท็จจริง เพื่อนำมาวิเคราะห์และแปรความหมาย โดยอาศัยระเบียบวิธีสถิติ รายละเอียดที่ต้องการย่อมได้จากการวัดหรือสังเกต และการจดบันทึกข้อมูลในรูปแบบที่ต้องการให้ละเอียดถี่ถ้วนและเที่ยงตรงที่สุด ข้อมูล แต่ละชุดต่างก็มีลักษณะหรือคุณสมบัติแตกต่างกัน ถ้าพิจารณาในด้านการวัดที่หยาบที่สุด ถึงระดับที่ละเอียดที่สุด ดังนี้

๑۩۞۩๑ มาตรานามบัญญัติ (Nominal Scales) วัดสิ่งที่ต้องการจัดแบ่งเป็นประเภทตามลักษณะ หรือ ตามคุณสมบัติที่ปรากฏ ข้อมูลที่ได้จากการวัดนี้เป็นข้อมูลเชิงคุณภาพ ประเภท หรือกลุ่มของข้อมูลต้องแยกจากกันโดยเด็ดขาด ผลการวัดทุกจำนวนสามารถจัดเข้ากลุ่ม หรือ ประเภทใดประเภทหนึ่งเสมอ เช่น เพศ ระดับการศึกษาคุณลักษณะ หรือชนิดของสิ่งที่ต้องการวัดเป็นต้น ข้อมูลที่มีการวัดระดับนี้ใช้ระเบียบวิธีสถิติง่าย ๆ เช่นจำนวน สัดส่วนหรือร้อยละของกลุ่มที่ศึกษา เป็นต้น

๑۩۞۩๑ มาตราเรียงอันดับ (Ordinal Scales) วัดจำนวนที่จัดเป็นอันดับของสิงที่ต้องการวัดการวัดในมาตรา นี้เรียงคุณสมบัติของข้อมูลประเภทเดียวกันจากตำแหน่งสูงสุดไปหาต่ำสุด โดยไม่คำนึงถึงจำนวนหรือช่วงของการวัด เช่น จัดอันดับว่าสิ่งที่ถูกวัดมีคุณสมบัติดีเป็นที่ 1, 2, 3, …. แต่ไม่อาจกล่าวได้ว่าคนที่ดีเป็นที่หนึ่ง จะดีกว่าคนที่ดีเป็นที่สอง เป็นต้น ระเบียบวิธีสถิติที่ใช้ได้ในการวิเคราะห์ข้อมูลที่มีระดับการวัดระดับนี้ คือ Non Parametric Statistics

๑۩۞۩๑ มาตราอันตรภาค (Interval Scales) วัดจำนวนที่บอกความแตกต่างระหว่างค่าที่วัดได้แต่ละช่วงของการวัดหรือการเปรียบเทียบระหว่างหน่วยของคะแนนในข้อมูลชุดหนึ่ง ๆ มีค่าเท่ากันเช่น 30 ห่างจาก 20 และ 40 เท่ากัน เป็นต้นมาตรานี้ไม่มีศูนย์สัมบูรณ์ แต่อาจทราบได้วาสิ่งที่วัดได้มีค่ามากหรือน้อยกว่ากันเป็นจำนวนเท่าใด จะเปลี่ยนหน่วยการวัดระดับนี้ เพื่อนำมาเปรียบเทียบกันได้ต้องอาศัยระเบียบวิธีสถิติในการแปลงทุกหน่วยที่ต้องการจะเปรียบเทียบ ให้เป็นหน่วยเดียวกันหมด เช่น เป็นตำแหน่งเปอร์เซ็นต์ไทล์หรือเป็นคะแนนมาตรฐาน เป็นต้น ข้อมูลที่มีหน่วยการวัดในระดับนี้ ใช้ได้กับระเบียบวิธีสถิติเกือบทุกชนิด

๑۩۞۩๑ มาตราอัตราส่วน (Ratio Scales) เป็นมาตราวัดในระดับสูงสุด ศูนย์สัมบูรณ์ ค่าที่วัดได้จะบอกขนาดที่แน่นอน จะเปลี่ยนหน่วยการวัดระดับนี้จากหน่วยงานหนึ่งมาเป็นอีกหน่วยหนึ่ง เพื่อนำมา เปรียบเทียบกันได้ โดยอาศัยวิธีการทางคณิตศาสตร์ การวัดระดับนี้ใช้ระเบียบวิธีสถิติได้ทุกชนิด

สถิติเป็นเครื่องมืออย่างหนึ่งที่จะช่วยให้ผู้วิจัยได้ใช้ข้อมูล ที่เก็บรวบรวมมาได้อย่างถูกต้องได้ผลสรุป ที่มีความหมาย ผู้วิจัยจะต้องเลือกระเบียบวิธีสถิติเพื่อการวิเคราะห์ข้อมูลที่เก็บรวบรวมได้ให้เหมาะกับระดับการวัด ผู้ใช้ระเบียบวิธีสถิติเพื่อการวิเคราะห์ข้อมูลจะต้องเข้าใจความคิดพื้นฐานของสถิติและทราบข้อตกลงของค่า และระเบียบวิธีสถิตินั้น ๆ เพราะสถิตินั้นแต่ละค่าพัฒนามาโดยอาศัยความคิดเชิงคณิตศาสตร์บริสุทธิ์ จึงขึ้นกับข้อตกลงหากข้อมูลที่เก็บรวบรวมได้มีลักษณะตามข้อตกลงของค่าของสถิติที่ต้องการใช้ ค่าสถิตินั้นก็เหมาะกับการวิเคราะห์นั้น


เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย
การวิจัยจะได้ผลดี ใกล้เคียงกับความเป็นจริง ก็จะต้องมีเครื่องมือในการเก็บรวบรวมข้อมูลที่ดีด้วย ผู้วิจัยจะต้องสร้างหรือเลือกใช้เครื่องมือที่มีอยู่แล้วให้เหมาะสมกับลักษณะ ขอบเขต และวัตถุประสงค์ของการวิจัย ในบางครั้งอาจจะต้องพิจารณาระเบียบวิธีสถิติที่นำมาใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูลด้วย แล้วปรับเครื่องมือที่ใช้เก็บรวบรวมข้อมูลให้ได้ตามข้อตกลงเบื้องต้น ของค่าสถิตินั้น ๆ เช่น ถ้าการวิจัยเป็นเชิงสำรวจเครื่องมือที่ใช้เก็บรวบรวมข้อมูลก็จะเป็นแบบสอบถาม แบบสำรวจ หรือแบบสัมภาษณ์ ถ้าการวิจัยเป็นการทดลองสอน เครื่องมือ ก็จะเป็นแบบทดสอบที่เที่ยงตรงและครอบคลุมเรื่องที่จะทดลองสอน รวมทั้งแบบฝึก หรือแบบเรียนที่ใช้ใน การทดลองสอนก็ต้องให้เหมาะสมกับเรื่องที่ทดลองสอนด้วย เป็นต้น
การสร้างเครื่องมือเพื่อใช้ในการวิจัยนั้น ผู้วิจัยจะต้องอาศัยเนื้อหาวิชาอันเป็นความรู้ หรือภูมิหลักของผู้วิจัยเองกับความรู้เกี่ยวกับเทคนิค ในการสร้างเครื่องมือแบบต่าง ๆ ด้วย
เครื่องมือและเทคนิคในการรวบรวมข้อมูลมีหลายประเภทตัวอย่าง ได้แก่ แบบทดสอบ แบบสอบถาม มาตราส่วนประมาณค่า การสังเกตการณ์ และการสัมภาษณ์



สมมุติฐานในการวิจัย
การกำหนดปัญหาที่แน่นอน การใช้ทฤษฎี และ แนวคิดช่วยในการวางแผนวิจัยจะทำให้ผู้วิจัยเกิดความคิด หรือเข้าใจจนตั้งสมมุติฐานขึ้นมาเป็นแนวทางในการวิจัยได้ ถ้าผู้วิจัยเข้าใจเรื่องที่ต้องการศึกษาอยู่แล้ว หรือมีแนวความคิด ตลอดจนมีการศึกษา ผลงานวิจัยของผู้อื่นที่ใกล้เคียงกัน ก็จะทำให้ผู้วิจัยได้แนวคิดในการตั้งสมมุติฐานของการวิจัยเช่นเดียวกันสมมุติฐานเป็นข้อเสนอเงื่อนไข หรือ หลักการสมมุติที่อาจไม่จริงก็ได้ หน้าที่ของสมมุติฐานก็ช่วยชี้ แนวทางในการค้นหาข้อเท็จจริง ความคิดซึ่งมีอยู่ในสมมุติฐานอาจเป็นคำตอบปัญหาที่มีอยู่แล้ว หรืออาจไม่เป็น ก็ได้ ความคิดต่าง ๆ ที่สมมุติฐานเสนอแนะไม่จำเป็นต้องถูกต้องเสมอไป อย่างไรก็ตามการวิจัยที่เริ่มต้นด้วยสมมุติฐานที่แน่นอนย่อมช่วยผู้วิจัยในการวางแผนเก็บรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูลได้ดียิ่งขึ้น

ในการวิจัยบางเรื่อง ผู้วิจัยอาจตั้งสมมุติฐานล่วงหน้าไม่ได้ อาจเพราะยังขาดประสบการณ์ ความเข้าใจ ความรู้ และไม่มีตัวอย่างการวิจัยเรื่องนั้นมาก่อน ผู้วิจัยจำเป็นต้องสำรวจ เพื่อหาแนวคิดหรือข้อเท็จจริง และ สมมุติฐานของงานวิจัยดังกล่าวนี้ได้แก่งานวิจัยเชิงสำรวจ (Exploratory Research) ลักษณะของงานวิจัยดังกล่าวคือ ให้เสรีภาพที่จะทดลองใช้ วิธีการเก็บรวบรวมข้อมูลแบบต่าง ๆ ไม่เพ่งเล็งที่ข้อมูลอย่างใดอย่างหนึ่ง แต่จะกระจายความสนใจ ไม่จำเป็นต้องมีทฤษฎีล่วงหน้าหรือวางแผนอย่างแน่นอน แม้ว่าค้นพบหรือแนวคิดต่าง ๆ

ที่ได้มาจากการวิจัยที่ไม่มีสมมุติฐานล่วงหน้าจะมีน้ำหนักน้อยกว่าการวิจัยที่มีสมมุติฐานล่วงหน้าก็ตาม ผู้วิจัยจะต้องพยายามสำรวจโดยอาศัยระเบียบวิธีวิทยาศาสตร์เพื่อให้ได้ข้อมูลที่เชื่อถือได้มากที่สุด งานวิจัยเชิงสำรวจนี้ผู้มีความรู้เรื่องระเบียบวิธีสถิติไม่มากนัก ก็สามารถดำเนินการวิจัยได้เพราะย้ำการค้นพบแนวความคิด และการค้นพบและสมมุติฐานมากกว่า การพิสูจน์ซึ่งต้องใช้ความรู้ระเบียบวิธีและสถิติมาก ผู้วิจัยอาจดำเนินการวิจัยไปโดยมีหรือไม่มีการตั้งสมมุติฐานไว้ล่วงหน้าก็ได้ เนื่องจากแนวคิดใหม่หรือการสร้างสมมุติฐานอาจเกิดขึ้นได้หลังจากที่ได้เก็บรวบรวมข้อมูลแล้วก็ได้
การตั้งสมมุติฐานในการวิจัยนั้น แม้ว่าไม่ง่ายนัก แต่ผู้วิจัยก็ควรจะใช้ความพยายามอย่างจริงจังที่จะคิดถึงสมมุติฐานต่าง ๆ ทั้งหมด แล้วเขียนหรือกำหนดไว้เป็นหลักฐานเพื่อขจัดข้อสงสัยคลุมเครือต่าง ๆ การวิจัยเกี่ยวกับการสร้างเครื่องมือวัดทางพฤติกรรมศาสตร์บางอย่าง ผู้วิจัยอาจจะกำหนดความต้องการไว้เป็นวัตถุประสงค์หรือมีแนวทฤษฎี ที่พอจะตั้งเป็นสมมุติฐานได้ แต่ก็อาจเขียนลงไปในรายงานผลการวิจัยว่าเป็นสมมุติฐานได้ เพราะไม่อาจพิสูจน์บางส่วนให้เห็นจริงได้ ผู้วิจัยก็อาจจะเขียนไว้ในแนวเหตุผล ในรายงานการวิจัยก็ได้ เพื่อเป็นแนวทางให้ผู้วิจัยได้บรรลุเป้าหมายในการวิจัยได้โดยง่าย
สมมุติฐานของการวิจัยนั้นควรมีลักษณะเฉพาะตรงกับเรื่องที่จะวิจัย และสามารถพิสูจน์ได้ สมมุติฐานที่ได้มาจากแนวทฤษฎี ข้อค้นพบที่เชื่อถือได้และเหตุผลจากข้อเท็จจริงต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง จะมีน้ำหนักมากกว่าสมมุติฐานที่คิดขึ้นเองและเขียนขึ้นอย่างลอย ๆ ดังนั้นในการเขียนสมมุติฐานของการวิจัย ผู้วิจัยจึงต้องแสดงแนวความคิด และเหตุผลประกอบกับข้อความที่เป็นสมมุติฐานในการวิจัยด้วย


เกณฑ์การเลือกปัญหา
การเลือกปัญหาที่จะวิจัยเพื่อให้สามารถเลือกปัญหาที่จะวิจัยได้อย่างเหมาะสม ควรพิจารณาเกณฑ์ต่าง ๆ ดังต่อไปนี้ประกอบ
เป็นเรื่องที่ผู้วิจัยมีความสนใจอยากรู้อย่างแท้จริง หรือ มุ่งมั่นอย่างแรงกล้าในการแสวงหาคำตอบ จากลักษณะของงานวิจัยซึ่งเป็นการทำกิจกรรมที่ต้องอาศัยความพากเพียร ความอดทน ความตั้งใจทำอย่างระมัดระวังจึงจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องเลือกปัญหาที่ตนสนใจ
ถ้าเป็นปัญหาที่ไม่สนใจอาจทำให้งานวิจัยนั้นขาดคุณภาพ หรือผู้วิจัยเกิดความเบื่อหน่ายล้มเลิกกลางคันได้ อย่างไรก็ตามความสนใจอย่างเดียวยังไม่เพียงพอ เพราะเรื่องที่ผู้วิจัยสนใจอาจเป็นเรื่องที่ไม่ค่อยมีความสำคัญ หรือมีปัญหาเรื่องค่าใช้จ่ายสูง ซึ่งต้องพิจารณาด้วย

∑ ค่าใช้จ่ายในการวิจัย เป็นเรื่องที่มีทุนวิจัยเพียงพอ เป็นองค์ประกอบหนึ่งที่จะต้องพิจารณาให้
รอบคอบควรทำประมาณการค่าใช้จ่ายในโครงการวิจัยให้ละเอียด ไม่ว่าจะเป็นค่าจ้าง บุคลากร ค่าใช้คอมพิวเตอร์ ค่าวัสดุอุปกรณ์ต่าง ๆ ค่าเดินทางเก็บรวบรวมข้อมูล ค่าจ้างพิมพ์รายงานการวิจัย ฯลฯ ค่าใช้จ่าย เป็นองค์ประกอบสำคัญอย่างหนึ่งในการกำหนดความสมบูรณ์ หรือความกว้างขวางของเรื่องที่วิจัย ถ้ามีทุนมากก็จะเอื้อต่อการวิจัยในเรื่องที่มีความลึกและได้รายละเอียด มีความสมบูรณ์มากขึ้น แต่การวิจัยในเรื่องที่มีคุณค่า ไม่จำเป็นต้องลงทุนมากเสมอไป ในเรื่องทุนการวิจัยนี้บางครั้งอาจได้รับการสนับสนุนให้ทุนอุดหนุนจากหน่วยงาน สถาบันที่ส่งเสริมการวิจัย ถ้าเสนอโครงการวิจัยในเรื่องที่อยู่ในความสนใจ เป็นเรื่องที่เข้าเกณฑ์ตามที่วางไว้ หรือใช้งบประมาณของหน่วยงานของตน ก็จะช่วยขจัดปัญหาเกี่ยวกับทุนวิจัยได้

เป็นเรื่องสอดคล้องกับความรู้ความสามารถของผู้วิจัย ในการเลือกปัญหาการวิจัย ผู้วิจัยจะต้องพิจารณาถึงขีดจำกัดของความสามารถ พื้นฐานและประสบการณ์ของตน อย่างเที่ยงธรรม แล้วเลือกวิจัย ในปัญหาที่ตนมีความรู้ในข้อเท็จจริง ในทฤษฎีของเรื่องนั้น ๆ และมีความสามารถความชำนาญในเรื่องนั้น การเลือกงานวิจัยที่ตนไม่ถนัดหรือขาดความสามารถ จะทำให้เกิดปัญหาอย่างมาก
มีงานวิจัยบางเรื่องต้องอาศัย ความรู้ความสามารถในด้านที่ผู้วิจัยไม่ได้รับการฝึกฝนมาก่อน ถ้าจำเป็นต้องวิจัยเรื่องดังกล่าวก็อาจกระทำได้โดยศึกษาค้นคว้าในด้านนั้นเพิ่มเติมให้มาก ทั้งนี้ต้องมั่นใจก่อนว่าตนมีศักยภาพในการเรียนรู้ ในการที่จะเข้าใจเรื่องนั้น เป็นไปได้ควรทำการวิจัยเป็นคณะที่โดยร่วมมือกับบุคคลอื่นที่มีความรู้ความสามารถเกี่ยวข้องกับการวิจัยและปรึกษาผู้ทีมีความรู้ความเชี่ยวชาญ เพื่อให้ได้ผลงานมีคุณภาพ


ประเภทของตัวแปร
ตัวแปรมีหลายประเภทดังนี้
ก. ตัวแปรอิสระ (Independent Variables) มีชื่อเรียกอีกหลายชื่อ เช่น ตัวแปรต้น ตัวแปรจัดกระทำ ตัวแปรเร้า เป็นต้น
การที่ใช้ชื่อว่าตัวแปรจัดกระทำ (Manipulated or Treatment Variable) เป็นการเรียกในกรณีวิจัยการทดลองทั้งนี้เนื่องจากการวิจัยทดลองเป็นตัวแปรที่ผู้วิจัยจัดสภาพให้เกิดระดับหรือความเข้มข้น หรือประเภทแตกต่างกัน เช่น ถ้าตัวแปรอิสระเป็นอุณหภูมิ ผู้วิจัยจะจัดให้มีอุณหภูมิในการทดลองแตกต่างกัน เช่น ให้กลุ่มหนึ่งอยู่ในสภาพแวดล้อมที่มีอุณหภูมิ 20oC อีกกลุ่มอยู่ ในสภาพแวดล้อมที่มีอุณหภูมิ 30oC เป็นต้น ด้วยเหตุดังกล่าวจึงเรียกว่าเป็นตัวแปรจัดกระทำ
ที่เรียกว่าตัวแปรป้อน (Input Variable) เป็นการเรียกในการวิจัยเชิงทดลอง ทั้งนี้เนื่องจากเป็นตัวแปรที่ใส่ในการทดลอง

ข. ตัวแปรตาม (Dependent Variable) มีชื่อเรียกอีกย่างว่าตัวแปรผล คำว่า ตาม (Dependent) หมายถึง ขึ้นอยู่กับ หรือแปรผันไปตาม ตัวแปรอิสระ กล่าวคือค่าของตัวแปรนี้จะแตกต่างกันไปตามประเภท ระดับ หรือความเข้มของตัวแปรอิสระ
ที่เรียกว่าตัวแปรผล (Output Variable) เนื่องจากเชื่อว่าเป็นตัวแปรที่ได้รับผล หรือเป็นผลจากอิทธิพล ของตัวแปรอิสระ เช่น การสอน (ตัวแปรอิสระ) เป็นสาเหตุหรือมีอิทธิพลทำให้เกิดการเรียนรู้ (ตัวแปรผล) เป็นต้น
ตัวแปรอิสระ คือวิธีสอน ซึ่งมี 2 วิธี คือ
1.วิธีสอนแบบกระบวนการกลุ่มสัมพันธ์
2.วิธีสอนแบบบรรยาย
ตัวแปรตาม มี 2 ตัว คือ
1.ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวิชาสังคมศึกษา
2.ความมีวินัยแห่งตน
ค. ตัวแปรสอดแทรกหรือตัวแปรแทรกซ้อน (Intervening Variable) เป็นตัวแปรที่เกิดขึ้นระหว่างการทดลอง เช่น ขณะที่การทดลองกลุ่มตัวอย่างเกิดความเหนื่อยล้าหรือเกิดความวิตกกังวล มีแรงจูงใจสูงหรือต่ำเป็นต้น นอกจากความเหนื่อยล้า ความวิตกกังวล แรงจูงใจ และยังมีตัวแปรชนิดนี้อีกหลายตัว เช่น ความรับรู้ ความต้องการ ความรู้สึก เป็นต้น
ง. ตัวแปรเกินหรือตัวแปรภายนอก (Extraneous Variable) คือตัวแปรที่ผู้วิจัยไม่ได้มุ่งศึกษาผลของตัวแปรนั้นและได้ควบคุม แต่อาจมีอิทธิพลต่อตัวแปรตามทำให้ข้อสรุปขาดความเที่ยงตรง ตัวอย่าง การทดลอง เพื่อเปรียบเทียบวิธีการสอน 2 วิธี ว่าใดจะช่วยให้ผู้เรียนมีสัมฤทธิ์ทางเรียนของผู้เรียน ได้แก่ ระดับสติปัญญาของผู้เรียน ฯลฯ ดังนั้นทางเลือกกลุ่มตัวอย่างโดยเลือกเอาห้องเรียนที่โรงเรียนจัดไว้ โดยไม่ได้ใช้วิธีจัดแบบสุ่ม ห้องเรียนแต่ละห้องมักมีนักเรียนที่มีระดับสติปัญญาแตกต่างกัน อนึ่งยังมีตัวแปรอื่น ๆ อีก เช่น สถานะภาพทางเศรษฐกิจและทางสังคม ความสามารถทางการเรียนของผู้เรียน เป็นต้น
จ. ตัวแปร Organismic หรือ Attribute Variable คือ ตัวแปรที่ไม่สามารถเปลี่ยนแปลง เช่น เพศ อายุ เชื้อชาติ เป็นต้น
ผู้วิจัยสามารถควบคุมตัวแปรเกินได้ เช่น ใช้วิธีสุ่มตัวอย่าง วิธีจับคู่ ตัวอย่าง (Matching) ฯลฯ

ตัวแปร (Variables)
ตัวแปร คือ คุณลักษณะหรือสภาวะการณ์ต่าง ๆ ซึ่งแบ่งออกเป็นพวกหรือเป็นระดับ หรือมีค่าได้ หลายค่า เช่น เพศ เป็นตัวแปรหนึ่ง แบ่งออกเป็นพวกเพศชายและเพศหญิง ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนเป็นอีกตัวแปรหนึ่ง แต่ละคนอาจมีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนแตกต่างกัน บางคนมีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนสูง บางคนอาจจะมีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนปานกลาง และบางคนอาจะมีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนต่ำ ในการทำวิจัยโดย ทั่วไปมักศึกษาเกี่ยวข้องกับตัวแปรเสมอแต่ละบุคคลจะมีคุณลักษณะ หรือค่าของตัวแปรตัวหนึ่งเพียงอย่างเดียวหรือค่าเดียวในขณะหนึ่ง เช่น ก เป็นเพศชาย ในขณะนั้นจะไม่เป็นเพศหญิง หรือคนที่มีผลสัมฤทธิ์สูงหรือต่ำ ต่อมาผลสัมฤทธิ์ของเขาอาจเปลี่ยนแปลงสูงขึ้นหรือต่ำลงก็ได้ แต่จะไม่มีผลสัมฤทธิ์ในเรื่องนั้นหลายระดับหรือหลายค่าในขณะเดียวกัน

ตัวแปรที่มีคุณลักษณะจัดเป็นพวก ได้แก่ วิธีสอน เพศอาชีพ เชื้อชาติ ศาสนา
ตัวแปรที่มีคุณลักษณะจัดเป็นระดับ ได้แก่ วัย (เช่นที่จัดเป็นทารก วัยเด็ก วัยรุ่นวัยผู้ใหญ่ วัยชรา) ระดับสติปัญญา (เช่นที่จัดเป็นสติปัญญาสูง กลาง ต่ำ) ระดับความพร้อม (ที่จัดเป็นความพร้อมสูง ความพร้อมปานกลาง ความพร้อมต่ำ) ขนาดโรงเรียน (เช่นที่จัดเป็นใหญ่พิเศษขนาดใหญ่ ขนาดกลาง ขนาดเล็ก)
ตัวแปรที่มีค่าได้หลายระดับ มีมากมาย เช่นผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวิชาต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นด้านพุทธิพิสัย (Cognitive) ด้านจิตพิสัย (Affective) หรือด้านทักษะพิสัย (Psychomotor) สามารถวัดคุณสมบัติ ดังกล่าวออกมาในรูปคะแนน ซึ่งขึ้นอยู่กับเครื่องมือเป็นสำคัญ เครื่องมือที่ใช้เป็นแบวัดบางฉบับอาจจะมีคะแนนเต็ม 100 คะแนน บางฉบับเต็ม 200 คะแนน บางครั้งมีผู้ทำข้อสอบได้กระจายตั้งแต่จวนเต็มถึงจวนได้ศูนย์ (0) คุณลักษณะทางกายภาพได้แก่ ส่วนสูง น้ำ-หนัก ฯลฯ เหล่านี้ล้วนมีค่าได้หลายค่า
ตัวแปรบางตัวมีค่าได้หลายค่า แต่ในการวิจัยผู้วิจัยจะจัดออกเป็นระดับ เช่น ประสบการณ์ในการทำงาน อายุ รายได้ ประสบการณ์ในการทำงาน อาจจำแนกเป็น ทำงานน้อยกว่า 5 ปี 5-10 ปี 11-15 ปี เป็นต้น

แหล่งของปัญหาการวิจัย
มีแหล่งที่จะช่วยให้สามารถพบปัญหา เลือกปัญหา หรือกำหนดปัญหาการวิจัยหลายแหล่งดังนี้
1. รายงานการวิจัยของคนอื่น ๆ ที่พิมพ์ออกมาแล้ว ไม่ว่าจะอยู่ในวารสารการวิจัยต่าง ๆ ทั้งภาษาไทยและต่างประเทศ ปริญญานิพนธ์หรือวิทยานิพนธ์ ซึ่งเป็นผลงานวิจัยที่เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาของนิสิต นักศึกษาระดับปริญญาโท และปริญญาเอก ของมหาวิทยาลัยหรือสถาบันอุดมศึกษา หรือในรูปรายงานการวิจัย ที่พิมพ์ออกมาเป็นเล่มหรือแม้กระทั่งบทคัดย่อที่มีการรวบรวมไว้ เช่น บทคัดย่อปริญญานิพนธ์หรือวิทยานิพนธ์ของมหาวิทยาลัยต่าง ๆ ซึ่งโดยทั่วไปจะพิมพ์ออกมาเป็นรายปี ข่าวสารการวิจัยของหน่วยงานที่ทำการวิจัยและส่งเสริมสนับสนุนการวิจัย เช่น ของสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ แหล่งที่เป็นภาษาอังกฤษที่มีบท คัดย่องานวิจัยเป็นจำนวนมาก เช่น Dissertation Abstracts International

2. ทฤษฎี ข้อเสนอแนะใหม่ ๆ และบทความของผู้รู้ ไม่ว่าจะอยู่ในตำรา วารสาร วิชาการสาขาต่าง ๆ
การศึกษาทฤษฎี ข้อเสนอแนะใหม่ ๆ และบทความของผู้รู้อย่างกว้างขวาง ในตำรา เอกสาร วารสารวิชา การในด้านที่ตนสนใจ อาจช่วยให้มองเห็นปัญหาในการวิจัยได้
3. การเข้าร่วมสัมมนา ประชุมทางวิชาการ ในเรื่องต่าง ๆ อาจช่วย ให้พบปัญหาที่ควรทำการวิจัยได้
4. การเสนอหัวข้อที่ควรทำวิจัยของหน่วยงานที่ให้ทุน ส่งเสริมสนับสนุนการวิจัย เช่น สำนักงาน คณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ การให้ทุนอุดหนุนการวิจัยโดยระบุลักษณะโครงการวิจัย หรือ โดยการกำหนดเรื่องของสำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ และคณะกรรมการสภาวิจัยแห่งชาติ อาจช่วยให้เลือกเรื่องที่จะวิจัยได้
5. จากการให้คอมพิวเตอร์พิมพ์รายชื่อเรื่องต่าง ๆ ที่มีผู้วิจัยไว้แล้ว ตามหมวดต่าง ๆ ในสาขาที่ตน สนใจเพื่อที่จะได้แนวคิดในการวิจัย หรือให้พิมพ์ผลงานวิจัยโดยย่อในเรื่องที่ตนสนใจ เมื่อศึกษาในเรื่องเหล่านั้นอาจพบปัญหาที่จะทำวิจัย

6. จากการปฏิบัติงานในหน้าที่อาจพบปัญหาที่น่าทำวิจัย


Scientific method
คิดค้นวิทยาการทางวิทยาศาสตร์โดยอาศัย วิธีอนุมาน-อุปมาน (Deductive-inductive method)และกระบวนการคิดแบบนี้คิดกลับไปกลับมา(Reflective thinking)วิธีการนี้ถือว่าเป็นวิธีสืบแสวงหาความรู้ของมนุษย์สมัยใหม่และยังเป็นที่นิยามใช้กันอยู่อย่างมากในปัจจุบัน เบคอน ก็มีส่วนช่วยปูพื้นฐานให้แก่วิธีทางวิทยาศาสตร์ ที่เสนอแนะให้แก้ปัญหาด้วยการสังเกตและ การเก็บรวบรวมข้อเท็จจริงใน ศตวรรษที่ 19 ชาร์ลส์ ดาร์วิน และนักวิทยาศาสตร์คนอื่น ๆ คิดค้นวิทยาการทางวิทยาศาสตร์โดยอาศัย วิธีอนุมาน-อุปมาน (Deductive-inductive method) ได้ผลดีขึ้น แล้วต่อมาก็มีผู้ ดัดแปลงแก้ไขให้ชื่อใหม่ว่า Reflective thinking เพราะกระบวนการคิดแบบนี้คิดกลับไปกลับมา ผู้ที่คิดวิธีนี้คือ จอห์น ดุย (John Dewey) เขียนไว้ในหนังสือ How we think เมื่อปี ค.ศ. 1910 และได้แบ่งขั้นของการคิดแก้ปัญหาไว้ 5 ขั้น

-ขั้นปรากฏความยุ่งยากเกิดเป็นปัญหาขึ้น (A felt difficulty) พูดง่าย ๆ คือ ขั้นปัญหาแต่การที่มนุษย์จะประสบปัญหาอาจขึ้นอยู่กับ
ก.เขาไม่มีความรู้ที่จะแก้ปัญหาได้ตลอด
ข.เขามีความลำบากที่จะทำการพิสูจน์ลักษณะของปัญหา
ค.เขาไม่สามารถอธิบายเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นโดยไม่คาดหมาย

-ขั้นจำกัดขอบเขตและนิยามความยุ่งยาก (Location and definition of the difficulty) ขั้นนี้ เป็นขั้นพยายามทำให้ปัญหากระจ่างขึ้น อาจจะโดยการสังเกต การเก็บรวบรวมมาข้อเท็จจริงเพื่อช่วยในการนิยามปัญหาให้ชัดเจนขึ้น
-ขั้นเสนอแนะการแก้ปัญหาคือสมมุติฐาน (Suggested solutions of the problem : Hypotheses) ขั้นนี้ได้จากการค้นคว้าข้อเท็จจริงแล้วใช้ปัญญาของตนเดาคำตอบของปัญหาที่เกิดขึ้น ขั้นนี้จึงเรียกว่าขั้นตั้งสมมุติฐาน
-ขั้นอนุมานเหตุผลของสมมุติฐานที่ตั้งขึ้น (Deductively reasoning out the consequences of the suggested solutions) ขั้นนี้เป็นขั้นรวบรวมข้อมูลหรือหลักฐานทั้งหลายนั้นเอง
-ขั้นทดสอบสมมุติฐาน (Testing the hypotheses by action) ขั้นนี้เป็นการวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อจะทดสอบดูว่า สมมุติฐานที่ตั้งขึ้นมานั้นเชื่อถือได้หรือไม่
-ขั้นตอนการคิดแบบนี้ต่อมาเรียกว่า วิธีการทางวิทยาศาสตร์ (Scientific Method) ซึ่งพอจะสรุปวิธีการคิดในปัจจุบันได้เป็น 5 ขั้น ดังนี้
ก.ขั้นปัญหา (Problem)
ข.ขั้นตั้งสมมุติฐาน (Hypotheses)
ค.ขั้นเก็บรวบรวมข้อมูล (Gathering data)
ง.ขั้นวิเคราะห์ข้อมูล (Analysis)
จ.ขั้นลงสรุป (Conclusion)

วิธีการทางวิทยาศาสตร์ใช้เพื่อค้นคว้าหาความจริง (Fact) ไม่ใช่ตกลงเชื่อเองว่าเป็นจริงเสมอไป เป็นวิธีการที่เป็นระบบข้อเท็จจริง ทั้งหลายต้องมีการทดสอบว่าเป็นจริงหรือเท็จ

การกำหนดปัญหาในการวิจัย
ยังมีสิ่งต่าง ๆ อีกมากมายมหาศาลที่มนุษย์ยังไม่เข้าใจ ยังไม่เกิดความกระจ่าง จำเป็นต้องวิจัยเพื่อให้เกิดความรู้ความกระจ่างในเรื่องเหล่านั้น ประกอบด้วยการเลือกปัญหาในการวิจัยและการให้นิยามปัญหา การกำหนดปัญหาในการวิจัยนับว่าเป็นเรื่องที่มีความสำคัญมากที่สุดในการวิจัย เพราะถ้าเลือกเรื่องวิจัยที่เหมาะสมก็จะเอื้อต่อการวิจัยนั้นได้สำเร็จด้วยดี มีปัญหาหรืออุปสรรคน้อย แต่ถ้าเลือกเรื่องที่ไม่เหมาะสมก็อาจพบปัญหามากและได้รับความลำบากในการทำจนอาจะทำให้ล้มเลิกไปได้ การเลือกปัญหาในการวิจัยจึงต้องกระทำอย่างรอบคอบ โดยพิจารณาจากเกณฑ์หลาย ๆ ด้าน ปัญหาให้การวิจัยมีอยู่มากมาย ทั้งนี้เนื่องจาก

การดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ ของมนุษย์จะพบปัญหาต่าง ๆ อยู่เสมอ บางปัญหาจำเป็นต้องอาศัยการศึกษาค้นคว้า เพื่อให้เข้าใจและดำเนินการแก้ไข
ปรากฏการณ์ตามธรรมชาติ จะมีตัวแปรจำนวนมากที่แปรเปลี่ยนไปตามเวลา สถานที่ สภาพแวดล้อม ผลการค้นหาและการวิจัย ณ ที่ใดที่หนึ่ง เวลาใดเวลาหนึ่ง ไม่แน่ว่าจะสามารถอ้างอิงครอบคลุมไปในอีกที่หนึ่งหรือในเวลาต่อ ๆ มาได้ จึงจำเป็นต้องมีการตรวจสอบให้แน่ชัด
งานวิจัยที่ทำไปแล้ว โดยทั่วไปยังไม่สิ้นสุดในตัวเอง ระยะหลังอาจพบทฤษฎีใหม่ มีผู้พัฒนาเทคนิคในการรวบรวมข้อมูลใหม่ หรือเทคนิคในการวิเคราะห์แบบใหม่ หรือเทคนิคในการศึกษาแบบใหม่ ทำให้เกิดความสนใจในการศึกษาที่จะตรวจสอบเรื่องเดิมที่ได้วิจัยไปแล้วโดยใช้เทคนิค หรือวิธีการดังกล่าวนั้น อนึ่งในการวิจัยที่ผ่านมาอาจศึกษาในส่วนย่อย ๆ ไม่ละเอียดลึกซึ้ง ไม่เห็นภาพรวม ก็อาจวิจัยใหม่เพื่อให้เห็น ภาพรวมมุมมองใหม่ ก็ได้



กระบวนการวิจัย
ขั้นตอนการวิจัยในการวิจัยแต่ละประเภทอาจะมีขั้นตอนแตกต่างกันไป ในที่นี้จะกล่าวถึงขั้นตอนโดยทั่วไป

1. เลือกหัวข้อปัญหา ในขั้นแรกผู้วิจัยจะต้องตกลงปลงใจให้แน่ชัดเสียก่อนว่าจะวิจัยเรื่องอะไร ซึ่งจะต้องพิจารณาให้รอบคอบ ด้วยความมั่นใจ และเขียนชื่อเรื่องที่จะวิจัยออกมา
2. ศึกษาเอกสารที่เกี่ยวข้องกับเรื่องที่จะวิจัย หลังจากที่กำหนดเรื่องที่จะวิจัยได้แล้ว จะต้องศึกษาเรื่องที่เกี่ยวข้องกับการวิจัยโดยศึกษาสาระความรู้ แนวความคิด ทฤษฎี และผลงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับเรื่องนั้น ในตำรา หนังสือ วารสาร รายงานการวิจัยและเอกสารอื่น ๆ สำหรับผลงานที่เกี่ยวข้อง จะช่วยให้ทราบว่ามีใครวิจัยในแง่มุมใดไปแล้วบ้าง มีผลการค้นผลอะไร มีวิธีดำเนินการ ใช้เครื่องมือและเทคนิคการวิเคราะห์เช่นไร ฯลฯ ซึ่งจะช่วยให้ในการทำวิจัยได้อย่างเหมาะสมรัดกุม ไม่ซ้ำซ้อนกับคนอื่นที่ทำไปแล้ว และช่วยตั้งสมมุติฐานได้อย่างสมเหตุสมผล
3. เขียนเค้าโครงการวิจัย ซึ่งประกอบด้วยส่วนที่เป็นภูมิหลังหือที่มาของปัญหา ความมุ่งหมายของการวิจัย ขอบเขตของการวิจัย ตัวแปรต่าง ๆ ที่วิจัย (กรณีที่ศึกษาเกี่ยวกับตัวแปร) คำนิยามศัพท์เฉพาะ สมมุติฐานในการวิจัย วิธีดำเนินการวิจัย เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง รูปแบบการวิจัย วิธีการวิเคราะห์ข้อมูล สำหรับส่วนที่กล่าวถึงเอกสารที่เกี่ยวข้องกับการวิจัยนี้อาจแยกกล่าวต่างหากหรืออยู่ในส่วนที่เป็นภูมิหลังก็ได้
4. สร้างเครื่องมือในการรวบข้อมูล ดำเนินการสร้างตามหลักและขั้นตอนของการสร้างเครื่องมือประเภทนั้น ซึ่งโดยทั่วไปจะต้องศึกษาวิธีสร้างเครื่องมือ ลักษณะธรรมชาติ และ โครงสร้างของสิ่งที่จะวัด การเขียนข้อความหรือข้อคำถามต่าง ๆ การให้ผู้เชี่ยวชาญพิจารณาแก้ไข การทดลอง และตรวจสอบคุณภาพของเครื่องมือ การปรับปรุงเป็นเครื่องมือฉบับจริง เป็นต้น อย่างไรก็ตาม ผู้วิจัยไม่จำเป็นต้องสร้างเครื่องมือรวบรวมข้อมูลเองเสมอไป กรณีที่ทราบว่ามีเครื่องมือที่สร้างขึ้นอย่างเป็นมาตรฐาน เหมาะสมกับการที่จะนำไปใช้ในการเก็บข้อมูลในการวิจัยครั้งนี้อาจยืมเครื่องมือดังกล่าวมาใช้ได้ ถ้าสงสัยในเรื่องความเชื่อมั่นของเครื่องมือ เนื่องจากสร้างไว้นานแล้วก็อาจนำมาทดลองใช้และวิเคราะห์หาความเชื่อมั่นของเครื่องมือ เนื่องจากสร้างไว้นานแล้วก็อาจนำมาทดลองใช้และวิเคราะห์หาความเชื่อมั่นใหม่อีกครั้งหนึ่ง เมื่อพบว่ามีความเชื่อมั่นเข้าเกณฑ์ก็นำมาใช้เก็บรวบรวมข้อมูลได้การวิจัยบางเรื่องอาจไม่ใช้เครื่องมือรวบรวมที่เป็นแบบแผนก็จะตัดตอนนี้ออกไปได้
6. เลือกกลุ่มตัวอย่าง ในกรณีที่ไม่ได้ศึกษาจากประชากร แต่จะศึกษาจากกลุ่มตัวอย่าง ก็ทำการเลือกกลุ่มตัวอย่าง ตามวิธีที่ได้กำหนดไว้ในขั้นที่ 3 ในการวิจัยบางเรื่องที่ไม่เกี่ยวข้องกับการเลือกกลุ่มตัวอย่าง ก็จะตัดขั้นตอนนี้ออก
7. จัดกระทำข้อมูล โดยอาจนำจัดเข้าตาราง วิเคราะห์ด้วยสถิติ ทดสอบสมมุติฐาน หรือนำมา
วิเคราะห์ตามทฤษฎีต่าง ๆ ตามวิธีการของการวิจัยเรื่องนั้น
8. ตีความผลการวิเคราะห์ จากผลการวิเคราะห์ในขั้นที่ 7 ผู้วิจัยพิจารณาตีความผลการวิเคราะห์
9. เขียนรายงานการวิจัย และจักพิมพ์ ขั้นนี้เป็นขั้นสุดท้ายของการวิจัย ผู้วิจัยจะต้องเขียนรายงานตามรูปแบบของการเขียนรายงานการวิจัยประเภทนั้น ๆ เพื่อให้คนอื่นได้ศึกษา